Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) ve Afrika Kalkınma Bankası işbirliğiyle hazırlanan, “Herkes için Temiz Pişirme İmkanına Dair Bir Vizyon” adlı rapor, dünya genelinde her evin temiz pişirme imkanına ulaşmasını sağlamak için bir vizyon ve pratik bir yol haritası sunuyor.
Rapora göre, dünya genelinde neredeyse üç kişiden biri yemeklerini açık ateşlerde veya sobalarda pişirmeye devam ediyor, bu da sağlık, yaşam standartları ve cinsiyet eşitliği açısından önemli zararlara yol açıyor.
Bugün, 2,3 milyar insan yemek hazırlamak için odun kömürü, odun, kömür, tarımsal atık ve hayvan dışkısı gibi yakıtlar kullanıyor ve bu süreçte zararlı dumanları soluyorlar. Bu ilkel pişirme yöntemlerinden kaynaklanan hava kirliliği yılda 3,7 milyon prematüre bebek ölümüne neden oluyor ve küresel ölüm nedenleri arasında üçüncü sırada yer alıyor.
Yılda İrlanda büyüklüğünde orman alanı yok oluyor
Temiz pişirme imkanına erişimi olmayan nüfusun yaygın olarak kullandığı temel pişirme yöntemleri aynı zamanda sera gazı emisyonlarına da katkıda bulunuyor. Yılda bir İrlanda büyüklüğünde orman alanının kaybolmasına neden oluyor.
Son 10 yılda, temiz pişirme konusundaki küresel ilerleme yavaş oldu ve az sayıda ülkeyle sınırlı kaldı. 2010 yılından bu yana Çin, Hindistan ve Endonezya tüm vatandaşlarının temiz pişirme imkanına sahip olmayan sayısını yarıya indirdi. Bu çabalar çoğunlukla ücretsiz soba sağlama ve sübvansiyonlu sıvılaştırılmış petrol gazı kutuları temin etmeye dayanıyordu. Ancak aynı dönemde, Afrika’daki temiz pişirme imkanına sahip olmayan nüfus artmaya devam etti. Bugünkü politikalar ışığında çoğu Afrika ülkesinin 2050’lerde bile tam temiz pişirme erişimine ulaşması beklenmiyor.
Rapordaki verilere göre, BM Sürdürülebilir Kalkınma Hedefi 7’de belirtilen evrensel erişim hedefine ulaşmak için 2030 yılına kadar neredeyse 300 milyon kişiye temiz pişirme imkanı sağlanması gerekiyor. Bu rakamın yarısını alt-Sahra Afrika’daki nüfus oluşturuyor.
Temiz pişirme imkanına evrensel erişimin sağlanmasının cinsiyet eşitliği, sağlık ve zaman tasarrufu açısından büyük faydaları olacak. Örneğin, iç mekân hava kalitesi nedeniyle ölümler yılda 2.5 milyon azalacak. Ortalama bir ev halkı günde en az 1.5 saat zaman kazanacak ve bu kadınlar için eğitim veya çalışma gibi diğer aktivitelere zaman ayırmak için değerli olacak. Küresel olarak toplam zaman tasarrufu, Japonya’nın iş gücü büyüklüğündeki yıllık çalışma saatlerine eşdeğer olacak.
Küresel sera gazı emisyonlarındaki azalma, mevcut tüm gemi ve uçakların emisyonuna eşdeğer olan yılda 1,5 milyar tonu bulacak. Evrensel temiz pişirme erişimine 2030’a kadar ulaşmak için soba ve altyapıya yılda 8 milyar dolarlık yatırım yapılması gerekiyor. Bu, hükümetlerin 2022 yılında vatandaşları için yaptığı enerji sübvansiyonun yüzde 1’inden daha az.
IEA Başkanı Fatih Birol: “8 milyar dolarlık yatırımla temiz pişirme sağlanabilir”
IEA Başkanı Dr. Fatih Birol, “Temiz pişirme, nadiren manşetlere çıkan veya siyasi gündeme giren bir konu. Ancak, enerji erişimini geliştirme, cinsiyet eşitliğini sağlama, ekonomik kalkınmayı ve insan haysiyetini artırmak için küresel çabaların temel taşıdır. Bu rapor, dünya enerji harcamalarının çok küçük bir kısmı olan yılda 8 milyar dolarlık bir yatırımla 2030 yılına kadar evrensel temiz pişirme erişiminin sağlanabileceğini gösteriyor. Bu adaletsizlikle mücadele etmek ekonomik açıdan uygun ve başarılabilir” dedi.
Afrika Kalkınma Bankası Grubu Başkanı Adesina: “2030 yılına kadar evrensel erişim şart”
Afrika Kalkınma Bankası Grubu Başkanı Akinwumi Adesina ise, “Temiz pişirme imkanına erişimin olmaması, kamu sağlığını olumsuz etkiliyor, ormanların tahrip edilmesini sürdürüyor ve sera gazı emisyonlarını artırıyor. 2030’a kadar evrensel enerji erişimi şart ve bu, oyun değiştirici yaklaşımları gerektiriyor. Bu rapordaki zengin veriler ve bilgilerin, Afrika’da temiz pişirme konusundaki evrensel erişim hedefine yönelik kolektif yaklaşımlarımızı şekillendireceğine ve bilgilendireceğine inanıyorum” dedi.
