Çevre Koruma ve Ambalaj Atıkları Değerlendirme Vakfı (ÇEVKO Vakfı) Genel Sekreteri Mete İmer, “Türkiye’de Genişletilmiş Üretici Sorumluluğu (GÜS) modeli 15 yıl uygulandıktan sonra terk edildi. Oysa günümüzde bütün dünyada sanayinin hammaddesi haline gelmiş olan özellikle tüketim sonrası atıkların yönetimine ülkemizde de sanayinin sahip çıkarak sürece öncülük etmesi gerekiyor.” dedi.
Mete İmer konuyla ilgili şunları söyledi: “ Gelişmiş ülkelerde 30 yılı aşkın süredir kullanılan ve ülkemizde de 2005-2020 yılları arasında başarıyla uygulanan Genişletilmiş Üretici Sorumluluğu (GÜS) modeli, üreticinin bir ürünle ilgili sorumluluğunu o ürünün yaşam döngüsünde tüketiciler sonrası evreye genişlettiği bir çevre politikasını ifade ediyor. GÜS modeli uyarınca, piyasaya ambalajlı ürün süren şirketler ürünlerinin tüketim sonrası ortaya çıkan atıklarının toplanması ve geri dönüştürülmesi konusunda fiziksel ya da mali sorumluluk ve hak üstleniyor.
Vakfımız kuruluşundan itibaren, toplumda geri dönüşüm kültürünün oluşması için eğitim ve bilinçlendirme çalışmaları, kamu otoritesiyle yasal alt yapı için iş birliği, belediyeler ve lisanslı toplama ayrıma tesisleriyle birlikte ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplanarak geri dönüştürülmesi için çalışmalar gerçekleştirmiştir. 2005-2020 yılları arasında paydaşlarımızla birlikte yaptığımız GÜS çalışmalarının ülke ekonomisine 56 milyar TL katkı sağladığını hesapladık. Atıkların sürdürülebilir bir sistem içinde kaynağında ayrı toplanması ve geri dönüştürülmesi hem çevre kirliliğinin önlenmesi hem ekonomiye katkı hem de toplumsal gelişim bakımından önemlidir.”
Döngüsel ekonomiye geçiş ve iklim kriziyle mücadele
ÇEVKO Vakfı Genel Sekreteri Mete İmer, döngüsel ekonomiye geçiş ve iklim krizi ile mücadelenin ÇEVKO Vakfı’nın son 7 yıldır odaklandığı faaliyet konularının başında geldiğine dikkat çekerek şunları ifade etti: “ Sürdürülebilir dünya için yeni bir yaklaşım olma özelliği taşıyan ve sadece ülkemizde değil, tüm dünyada yeni bir model olan “döngüsel ekonomi”, “sürdürülebilir üretim”, “sürdürülebilir tüketim” ve “ileri dönüşüm” süreçlerini bir “çember” halinde ele alıyor. İş yapma şekillerinin değişeceği yeni bir model olan döngüsel ekonominin temelinde atıkların kaynak olarak kullanılmasını öngören ve geri dönüşümün ileri bir aşaması olan ileri dönüşüm bulunuyor ve sıfır atık vizyonu da bu doğrultuda önem kazanıyor.”
Genişletilmiş Ürün Sorumluluğu modelinin 10 altın kuralı
Genişletilmiş Üretici Sorumluğu (GÜS) modelinin, konunun uluslararası çatı kuruluşu kimliği taşıyan Genişletilmiş Üretici Sorumluluğu Birliği (EXPRA) tarafından açıklanan ’10 Altın Kuralı’, şöyle sıralanıyor;
- Genişletilmiş Üretici Sorumluluğu (GÜS) bir ürünün tüm yaşam döngüsünü kapsar.
- GÜS yükümlülük sistemleri yükümlü sanayi tarafından yönetilmeli ve işletilmelidir.
- GÜS yükümlülük sistemleri kar amacı gütmeyen veya karı üyelerine dağıtmayan sistemler olmalıdır.
- Çıkar çatışmasını engellemek için atık toplayan, ayıran veya geri dönüştürenler GÜS örgütleri içinde aktif olarak yer almamalıdır çünkü sistemin bu oyuncuları GÜS örgütlerinin hizmet aldıkları paydaşlardır.
- Kamu otoriteleri tarafından uygulatılması sağlanan, GÜS’le ilgili güçlü bir yasal çerçeve olmalıdır.
- Başarılı bir GÜS, kamu otoriteleri ile GÜS’ü yerine getirenlerin iş birliğine dayanır.
- Bir bölgede sağlanan GÜS hizmetleri için eşit koşullar olmalı, haksız rekabet olmamalıdır.
- Yükümlülük altındaki şirketler eşit muamele görmeli ve GÜS’ün maliyetlerini paylaşmalıdır.
- Sanayinin sahibi olduğu GÜS örgütü, aynı zamanda, bir kamu hizmeti misyonu gütmelidir.
- GÜS örgütleri, yükümlü şirketleri, ürün ve ambalajlarının çevresel performanslarını geliştirmeleri için desteklemelidir.
