İklim krizine rahmen yükselen teşvikler. İklim değişikliği etkilerinin artmasına rağmen dünya genelinde hükümetler, fosil yakıt teşviklerini azaltma sözlerine sadık kalmamakla eleştiriliyor. Uluslararası Para Fonu’nun (IMF) son raporu, 2022 yılında bu teşviklerin rekor seviyede olan 1.3 trilyon dolara yükseldiğini ortaya koydu.
Küresel ısınmanın artmasıyla birlikte hükümetlerin, fosil yakıt teşviklerini azaltma sözlerine sadık kalmadığı bir dönemde, Uluslararası Para Fonu’nun (IMF) raporu çarpıcı bir gerçeği ortaya koyuyor. 170 ülkedeki açık ve örtük teşvikleri değerlendiren IMF raporu, açık teşviklerin 2020 yılında 500 milyar dolardan 2022 yılında 1.3 trilyon dolara yükseldiğini gözler önüne seriyor.
Karmaşık teşvik manzarası
Açık teşvikler, genellikle uluslararası fiyat seviyelerinin altında düzenlenen fiyatlandırmalar ve enerji faturalarına yapılan geri ödemeler gibi doğrudan fosil yakıtlara yapılan finansal destekleri içeriyor. Son yıllarda yaşanan bu artış, Covid-19’un ekonomik etkilerini hafifletme ve Ukrayna’ya yönelik Rusya’nın işgali nedeniyle talebin arttığı dönemlerde gerçekleşmekte. Ancak çevresel maliyetler ve tüketim üzerinden alınmayan vergiler gibi örtük teşvikler de toplam teşvik etkisini büyüten etmenlerden biri olarak görülebilir. Bu örtülü teşvikler de dikkate alındığında, 2022 yılında toplam fosil yakıtlara yönelik teşvikler 7 trilyon doları aşarak 2020 yılına kıyasla 2 trilyon dolar artış göstermiş durumda.
Karbon salınımı azaltma hedefleriyle gerçekleşen uygumalar arasında büyük farklar var
Fosil yakıt teşviklerinin azaltılmasına yönelik uluslararası taahhütler ile gerçek eylemler arasındaki uçurum, hükümetlerin iklim değişikliği konusundaki kararlılığını sorgulanır hale getiriyor. COP26’da daha da netleştirilen bu taahhüt, açık yakıt teşviklerinin aşamalı olarak azaltılmasını içermekte. Ancak Uluslararası Sürdürülebilir Kalkınma Enstitüsü’nün (IISD) açıkladığı rapora göre G-20 ülkelerinin sadece 2022 yılında açık fosil yakıt teşviklerine yönelik kamusal fonları bir önceki yıla göre dört kat artırarak 1 trilyon dolara ulaştığını gösteriyor.
Fosil yakıt teşviklerinin olası sonuçları
Verilen sözler ve varılan anlaşmalarla belirlenen hedeflerle eylemlerin arasındaki uçurum, küresel iklim değişikliği ile mücadele çabalarını tehlikeye atıyor. 1.5°C daha düşük dünya ortalama ısı hedefini gerçekleştirmek, aşırı sıcak dalgaları, orman yangınlarını ve selleri daha sık yaşadığımız bir dönemde daha da önemli hale geliyor. Fosil yakıt teşviklerinin devam etmesi, iklimin dalgalanmasına katkı sağlayarak sera gazı emisyonlarının artmasına yol açmakta. Kısaca bir yerden alıp diğeri ile vererek hedefe ulaşmada geri kalıyoruz.
Geleceğe yönelik adımlar
IISD’den sürdürülebilir enerji tüketimi konusundaki uzman olan Christopher Beaton, sürdürülebilir hedeflere ulaşmada uygulamanın kritik olduğunu vurguluyor. Karbondioksit ve diğer hava kirleticileri için vergiler getirerek açık yakıt teşviklerini kaldırmak, IMF yazarlarına göre 2030 yılına kadar karbondioksit emisyonlarını 2019 seviyelerinin %34 altına indirebilir.
Özetle, yeşil dönüşüm hedeflerine rağmen doğrudan ve gizili fosil yakıt teşviklerinin artması, hükümetlerin iklim değişikliği ile mücadele konusundaki taahhütleri ile eylemlerinin uyumsuzluğunu gözler önüne seriyor. Temiz enerjiye geçiş konusundaki aciliyet, fosil yakıtlara finansal desteklerin artışı çelişkiler doğuruyor. Çabaların sonuçlarının alınmasını geciktiriyor. Aynı zamanda Türkiye’nin enerji tabanlı teşvik politikaları da bu konuda ülkemiz için önemli bir perspektifi oluşturuyor. Benzin, dizel ve doğal gaz gibi fosil yakıtlara yönelik verilen teşvikler, yeşil enerji çözümlerine geçişi zorlaştırabilir. Bu teşvikler, yenilenebilir enerji kaynaklarının daha yaygın bir şekilde benimsenmesine engel olabilirken, doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımı ve çevresel etkileri göz ardı edilebilir. İklim değişikliğinin artan etkileri karşısında, teşviklerin azaltılması için somut ve hızlı adımlar atılması daha da önemli hale geliyor.
