Ana Sayfa AI 2030’a kadar yapay zeka, veri merkezleri ve elektrikli araçlar küresel enerji dengesini...

2030’a kadar yapay zeka, veri merkezleri ve elektrikli araçlar küresel enerji dengesini değiştirecek

Yazar

Eki 31, 2025 @ 4:17 Değiştirilme tarihi: Eki 31, 2025 @ 12:13

2030’a kadar yapay zeka, veri merkezleri, elektrikli araçlar ve ısı pompalarının doğuracağı ek elektrik talebi çok büyük. Bu yük yalnız rüzgar ve güneşle karşılanacaksa, bugünle kıyaslandığında TWh ölçeğinde depolama ve geniş alan kaplayan bir kurulum gerektirir.

Hızlı bakış

2030’a kadar yapay zeka, veri merkezleri, elektrikli araçlar ve ısı pompaları küresel elektrik talebine kalıcı bir yıllık yük ekleyecek.
Bu ek yük yalnız rüzgar ve güneşle karşılanacaksa TWh ölçeğinde depolama ve güçlü şebeke esnekliği zorunlu.
Küresel elektrik üretimi 2024’te yaklaşık 31 000 TWh iken 2030’a doğru 33 000–35 000 TWh bandına çıkacak.
Ek talebi güvenle taşımak için yaklaşık 0,8–1,0 TW yeni rüzgar+güneş ve en az 1,5–5 TWh depolama gerekir.
Bugünkü kurulum hızı depolama tarafında yetersiz. Kapasite artışı kadar sistem mimarisi ve şebeke modernizasyonu kritik.

Veri merkezleri: Akkuyu ölçeğinde yeni yükler kapıda

ABD’de açılan büyük veri merkezlerinin elektrik çekişi tek tesis ölçeğinde Akkuyu büyüklüğüne yaklaşmakta ve bu daha yolun başı. Yeşil Haber’in aktardığı gibi, küresel ölçekte çok büyük veri merkezi yatırımları hız kazanmakta. Yatırım dalgası bunun en görünür işareti. Bağımsız haber kaynaklarında, yapay zeka ve veri merkezlerinden kaynaklanan enerji talebinin 2030’a kadar katlanarak artacağı teyit edilmektedir. Kaynak. IEA Electricity 2024 ve güncel IEA Electricity 2025 okuması, veri merkezlerinin 2030’a kadar elektrik talebinde belirleyici bir rol oynayacağını netleştiriyor. IEA’nın 2025 raporunda, yalnız Çin özelinde veri merkezlerinin 2030’da 260–470 TWh aralığına çıkabileceği, bazı resmi projeksiyonlarda (ağ yükleri hariç) bunu ~1 000 TWh düzeyine taşıyan tahminlerin bulunduğu belirtilmekte. (PDF: rapor, s. 29–30).

EV ve ısı pompası etkisi: Ek yük yıllık bazda okunmalı

Elektrikli araçlar 2030 ufkunda küresel stokta yüz milyonlar seviyesini zorlayacak ve yıllık elektrik talebine ek bir yük getirecek. IEA Global EV Outlook 2023 verilerine göre 2030’a doğru ilave yıllık tüketim yüzlerce TWh/yıl düzeyine çıkmakta. Bu artış tek seferlik değil, her yıl yinelenen yıllık talep artışı. Isı pompalarının yaygınlaşması da benzer biçimde, IEA The Future of Heat Pumps raporunun gösterdiği gibi 2030’a kadar küresel yıllık elektrik talebine yüzlerce TWh/yıl ilave yük getirecektir.

Küresel elektrik üretimi: Bugünkü taban ve 2030 görünümü

IEA’nın güncel verilerine göre küresel elektrik üretimi 2024’te yaklaşık 31 000 TWh/yıl seviyesinde ve 2027’de 34 500 TWh/yıl bandına yükselmesi öngörülüyor (IEA Electricity 2025, Ekler tablosu). Yapay zeka, elektrikli araç ve ısı pompası kaynaklı ek yük bu artışın önemli bir bölümünü oluşturacağı öngörülüyor. Ayrıntı: IEA Electricity 2025 analizi, PDF: rapor, s. 191–192.

Fosilsiz ve nükleersiz 2030 kurgusu: Yeni kapasite ve zorunlu depolama

Yukarıdaki tüm bileşenlerin toplam ek elektrik talebi kabaca 1,8 PWh (1 800 TWh) seviyesine ulaşabilir. Bu, 2024 yılı küresel tüketim tabanı üzerine yaklaşık %6’lık bir artışa işaret eder ve tek başına Japonya’nın yıllık tüketiminden büyük. Bu artışı yalnızca değişken yenilenebilirlerle (rüzgar + güneş) karşılamak istendiğinde, tipik kapasite faktörleri gözetilerek yaklaşık 0,8–1,0 TW (800–1 000 GW) yeni rüzgar + güneş kurulumu gerekir. Enerji ve güç arasındaki fark önemli. TWh yıllık tüketimi, GW ise anlık üretim kapasitesini ifade eder. Kısaca enerji talebini karşılamak için üretim gücünün hızla büyütülmesi gerekiyor.

Değişken üretimi baz yük güvenliğinde taşımak için depolama zorunlu. Gün içi dengeleme hedefiyle bile en az 1,5–5 TWh (1 500–5 000 GWh) enerji depolaması ve 200–400 GW aralığında güç kapasitesi gerekli. Mevsimsel “dunkelflaute” (soğuk, düşük rüzgar ve düşük güneş ışınımı) koşullarında bu değerler daha da yükselir.

Bugünün hızıyla 2030: Nereye varırız

2024 yılında dünyada yaklaşık 597 GW güneş ve 117 GW rüzgar kurulmuş durumda. Batarya depolamada bir yılda yalnızca 170–175 GWh ekleme yapıldı. Bu rakamlar, 2030’a kadar TWh ölçeğine çıkmak için bugüne kıyasla birkaç kat sıçrama gerektiğini gösteriyor. Yalnızca üretim kapasitesini artırmak yeterli değil. Depolama ve şebeke esnekliği olmadan rüzgar ve güneş her MW’ı için beklenen “güvence”yi sağlamaz. Bu nedenle kapasite kadar mimarinin – depolama, enterkonneksiyon, reaktif güç, frekans hizmetleri ve uzun vadeli alım sözleşmelerinin – birlikte tasarlanması şart.

Küresel yüzölçümü etkisi: Alan ayak izi gerçek bir faktör

Bugünkü teknolojiyle 1 GW güneş yaklaşık 10–12 km², 1 GW rüzgar ise brüt olarak yüzlerce km² yer kaplar. 0,8–1,0 TW ilave rüzgar + güneş kurulumu için 200 000–250 000 km² ölçeğinde küresel ayak izi gerekir. Bu, Birleşik Krallık’ın (243 000 km²) yüzölçümünden büyük, Türkiye’nin (783 000 km²) yaklaşık üçte biridir. İletim hatları, trafo merkezleri ve depolama alanları eklendiğinde toplam alan daha da büyür. (kaplayacak alanın kesin ölçeği için güneş ve rüzgar kapasite oranı, yer seçimi, teknoloji verimliliği gibi ek parametrelerin de dikkate alınması gerekiyor/ Biz genel sektör standardı ile kaba bir hesaplama burada kullanıyoruz.)

Firecarrier bakışı: Kapasite değil mimari tartışılmalı

“Yapay zeka çok artırmayacak” yaklaşımı fizik ve ekonomiyle bağdaşmaz. Yeşil Haber Firecarrier bakışı ile çeşitli kurumlarca verilen rakamların üstünde bir enerji tüketim artışını yapay zeka ile ilgil şekilde bekliyor.

Yapay zeka 2030’larda yalnızca veri işlemekle kalmayacak, robotik üretim, otonom lojistik ve endüstriyel süreçlerin beyni olacaktır. Bu da bugün sanal görünen yükün ısıl ve mekanik süreçlere taşınacağı anlamına gelir. Yıl bazında okunan tüm ek yükler kalıcı ve yinelenen yıllık yüklerdir. Fosilsiz ve nükleersiz bir kurgu hedefleniyorsa, rüzgar + güneş kurulumunun yanında TWh ölçeğinde depolama ve modern bir şebeke mimarisi zorunlu. Aksi halde yüksek kurulu güç rakamları, gerçek zamanlı sistem dengesinde kırılgan kalır. Kapasiteyi büyütmek önemli. Ancak asıl mesele kapasitenin mimarisi.