Ana Sayfa Öne Çıkanlar Kentsel dönüşüm rehberi: Deprem dayanımı ve enerji verimliliğiyle sürdürülebilir güvenli evler

Kentsel dönüşüm rehberi: Deprem dayanımı ve enerji verimliliğiyle sürdürülebilir güvenli evler

Yazar

Eki 3, 2025 @ 23:31 Değiştirilme tarihi: Eki 4, 2025 @ 1:47

Kentsel dönüşüm, sadece yapıların yenilenmesi değil. Ailelerin güvenliğini sağlayan, ulusal kaynakları koruyan ve yeşil dönüşüme hız veren stratejik bir hamle.

Depreme karşı yenileme, atık-otopark-yeşil alan planlaması ile şehrin kimliğini güçlendirip İstanbul’u ve Türkiye’yi daha dirençli ve verimli bir geleceğe yaklaştırmalı.

Hızlı bakış

Kentsel dönüşüm, deprem güvenliği ile enerji verimliliğini birleştirerek sürdürülebilir yaşam altyapısı kurar.
Güçlendirme ile ısı yalıtımı, pencere ve mekanik sistem yenilemelerini aynı şantiyede planlamak maliyet ve karbonu düşürür.
Taşıyıcı sisteme statik onaysız müdahale edilmez; bazı binalarda yeniden yapım güçlendirmeden daha rasyonel olabilir.
Atık yönetimi, otopark ve yeşil alan planlaması birlikte ele alındığında kentsel yaşam kalitesi yükselir.
Mobilya ve tesisatın sismik güvenliği ile doğru ankraj kullanımı ikincil afet risklerini azaltır.
Firecarrier prensibi: önce teşhis, sonra en düşük karbonlu ve en güvenli çözüm yolunu seç.

Kentsel dönüşümün stratejik önemi: Birey, aile ve ülke için güvenli yaşam altyapısı

Kentsel dönüşüm, birey ve ailelerin can güvenliğini artırır. Afet sonrası ekonomik kayıpları azaltır ve ülke genelinde yaşam altyapısını güçlendirir. Planlı ve bilimsel yaklaşımla yürütüldüğünde konut stokunu modern standartlara taşır ve şehirlerin dayanıklılığını kalıcı şekilde yükseltir.

Yeşil dönüşüm ve enerji verimliliği entegrasyonu: Deprem dayanımı ile tasarrufu birleştirmek

Güçlendirme sürecini enerji verimliliği adımlarıyla eşzamanlı planlamak uzun vadeli fayda sağlar. Isı yalıtımı, verimli pencere ve mekanik sistemler, çatı üzerinde güneş enerjisi için altyapı hazırlığı, hem karbon ayak izini hem de enerji maliyetlerini düşürür.

Atık yönetimi, otopark ve yeşil alan planlaması: Bütünsel kentsel kalite

Dönüşüm projelerinde inşaat atıklarının ayrılması ve geri kazanımı, yaya ve toplu taşıma odaklı otopark çözümleri, mahalle içinde nefes aralıkları yaratan yeşil alanların artırılması kritik önemde. Bu bileşenler sürdürülebilir şehirciliğin temel parçası olarak yaşam kalitesini yukarı taşır.

Depreme karşı yenileme şehrin kimliğini güçlendirmeli

Planlanmamış ekler yerine, kent dokusuna ve mimari belleğe saygı duyan, dayanıklılık, verimlilik ve erişilebilirliği birlikte hedefleyen tasarımlar tercih edilmeli. Böylece İstanbul’un ve Türkiye’nin gerçek kimliğine daha yakın, güçlü ve yaşam kalitesi yüksek mahalleler oluşacaktır.

Depreme karşı güçlendirme ve dönüşüm için yol haritası

Adım 1: Teşhis ve planlama – Statik rapor ile başlayın

Lisanslı inşaat mühendisi tarafından yerinde tespit ve proje bazlı statik rapor alın. Taşıyıcı sistem değerlendirilmeden hiçbir tadilata başlamayın. Önce teşhis, sonra tedavi.

Tek şantiyeyle çift verim- Enerji verimliliğini entegre edin

Güçlendirme ile dış cephe mantolama, pencere yenileme ve tesisat düzenlemelerini eşzamanlı yürütmek maliyet ve süre açısından verim sağlar.

Adım 2: Yapısal bütünlük – Binanın iskeletine saygı gösterin

Kiriş, kolon ve perde duvar gibi taşıyıcı elemanlarda statik onay olmadan kesme, delme, kırma veya genişletme yapmayın. Küçük gözüken müdahaleler deprem anında yapısal davranışı olumsuz etkileyebilir.

Güçlendirme teknikleri – Projeye uygun yöntemi seçin

Statik rapora göre mühendislik seçenekleri arasında betonarme mantolama (jacketing), çelik çerçeve veya çaprazlar, karbon fiber kompozit (FRP) sarma ve stratejik noktalara perde duvar eklenmesi değerlendirilebilir. Seçim, hesap ve uzman görüşüne dayanmalı.

Ağır kaplamalar ve ilave yükler – Önceden hesap yapın

Granit, mermer gibi ağır malzemeler veya hacimli mobilya-sistem ilaveleri öncesinde ilave yük hesabı yaptırın. Taşıyıcı olmasa bile toplu yük etkisi dikkate alınmalı.

Adım 3: Bütünsel güvenlik ve konfor — Sismik tesisat güvenliği

Sismik sensörlü gaz kesici vanalar, esnek boru bağlantıları, elektrik panosu, kombi ve su deposunun güvenli sabitlenmesi gibi önlemler yangın ve su baskını riskini azaltır.

Mobilya ve eşyaları güvenli şekilde sabitleyin

Dolap, kitaplık, beyaz eşya ve ağır eşyaları duvara doğru ankraj (özel çelik çubuk veya dübel sistemiyle sabitleme) ile sabitleyin. Düşme ve devrilme risklerini önceden ortadan kaldırmak hayati önem taşır.

Balkon, teras ve çatı müdahaleleri — Doğru hesap ve doğru ankraj

Balkon kapatma, teras değişimi veya çatı yenileme öncesinde rüzgar, kar ve ilave yük etkileri için mühendislik hesabı yapın. Doğru ankraj ve detay çözümü yapısal güvenliği ve dayanımı artırır.

Su ve ısı yalıtımını birlikte çözümleyin

Güçlendirme sırasında su ve ısı yalıtımını birlikte ele almak neme bağlı korozyonu ve beton hasarını azaltır, enerji kayıplarını düşürür ve yapının ömrünü uzatır.

Adım 4: Zihinsel hazırlık — Acil durum planı ve tatbikat

Aile bireyleriyle toplanma alanını belirleyin, deprem çantanızı hazırlayın ve ev içindeki güvenli noktalar üzerinde anlaşın. Periyodik küçük tatbikatlar paniği azaltır ve doğru refleksleri güçlendirir.

Firecarrier Bakışı: Güçlendirme mi Yoksa Yeniden Yapım mı?

Firecarrier perspektifinde hedef; risk azaltma + enerji verimliliği + kaynak yönetimi ile toplam değeri maksimuma çıkarmak. Genel kural olarak, mevcut yapının yerinde güçlendirilmesi yeni yapıya göre çok daha düşük gömülü karbon üretir ve doğru enerji iyileştirmeleriyle işletme karbonunu da ciddi oranda düşürür. Farklı çalışmalar, derin yenilemenin yeni yapıya karşı %50–75 daha az karbon ürettiğini, yeni yapıda gömülü karbonun büyük payının karkas, kat-doğrultu ve çatı gibi öğelerden geldiğini gösteriyor.

Ancak: Her bina güçlendirmeye uygun değil

Önemli istisna
Beton kalitesi belirli bir seviyenin altındaysa, temel/zemin koşulları yetersizse ya da yapısal hasar yaygınsa, yeniden yapım hem güvenlik hem de toplam yaşam döngüsü açısından daha doğru. Türkiye’de 1999 sonrası yönetmeliklerle (DBYBHY 2007) başlayan ve TBDY 2018 ile güçlenen yaklaşım, mevcut binaların performans esaslı değerlendirilmesini ve gerekirse güçlendirme/yeniden yapımı esas alıyor.

Karar Çerçevesi: “Güçlendirme mi, yeniden yapım mı?”

Zemin ve temel
Sıvılaşmanın muhtemel olduğu zeminlerde, sadece üstyapı güçlendirmesi yeterli olmayabilir. Temel çözümleri veya yeniden yapım maslahatlıdır.

Yapısal performans
Kritik kolon/kiriş/perde hataları, düzlemsel rijitlik eksikliği veya yaygın dayanımsizlık varsa yeniden yapım seçeneği öne çıkar. TBDY 2018’in mevcut bina performans esasları referans alınmalı.

Maliyet oranı
Literatür, güçlendirme maliyetinin ilk yapım maliyetine oranının yaş/hasara bağlı olarak genelde %25–%67 aralığında gözlenebileceğini ortaya koyuyor. Bazı vakalarda yeniden yapımın daha ekonomik olabileceği belirgin şekilde ortaya çıkıyor. (Oranlar bağlama duyarlıdır.)

Karbon etkisi
Kural olarak “yeniden kullan, güçlendir, sonra yeniden yap” sırası karbon açısından doğru. Retrofit projeleri yeni yapıya göre ön yüz emisyonlarını belirgin şekilde azaltır. Ancak aşırı hasarlı/standart dışı yapılarda yeniden yapım toplam risk ve ömür boyu emisyonlarda daha rasyonel olacaktır.

Enerji ve konfor
Yeniden yapım, en güncel enerji standartlarını “doğuştan” sağlar. Fakat derin retrofit ile de benzer işletme performansı yakalanabilir ve gömülü karbon kazanımı korunur.

Yönetmelik eşiği
2000 öncesi imal edilmiş geniş bina stoku, sistematik değerlendirme gerektiriyor. Güçlendirilmiş binaların performansının 2019 kodlu yapılarla yakınlaşabileceği varsayımı üzerinden risk analizleri yapılıyor.

Firecarrier Prensibi: “Önce Teşhis, Sonra En Düşük Karbonlu Güvenli Yol”

Bizim için doğru sıralama şudur: (1) Yetkin mühendislik ekibiyle performans esaslı teşhis (statik rapor + zemin etüdü), (2) güçlendirme + enerji verimliliği paketi uygunsa retrofit önceliği, (3) yapılan LCA ve maliyet-risk analizleri retrofit lehine değilse kontrollü yeniden yapım. Bu çerçeve; can güvenliği, ekonomik verim, karbon ayak izi ve şehrin kimliği arasındaki ince ayarı sağlar.

Pratik Kural

Retrofit-öncelikli düşün. Fakat beton kalitesi, zemin ve yaygın hasar kombinasyonu zayıfsa ya da maliyet/karbon/risk analizinde eşik aşılıyorsa yeniden yap. Her iki senaryoda da enerji verimliliği ve atık-yeşil alan-otopark planlaması baştan entegre edilmeli.