Ana Sayfa Öne Çıkanlar Trump’ın yeni tarifeleri küresel tedarik zincirini sarsıyor: Yeşil ekonomi için yeni risk...

Trump’ın yeni tarifeleri küresel tedarik zincirini sarsıyor: Yeşil ekonomi için yeni risk dönemi

Yazar

Eki 11, 2025 @ 8:06 Değiştirilme tarihi: Eki 11, 2025 @ 10:07

ABD’nin Çin’e ek %100 gümrük vergisi ve kritik yazılım ihracat kısıtları, Çin’in nadir topraklara yönelik ihracat kontrollerini genişletmesiyle aynı döneme denk geliyor. Bu gerilim, elektrikli araçlardan rüzgar türbinlerine kadar temiz teknoloji tedarikini ve maliyetlerini yeniden şekillendiriyor.

Hızlı bakış

Trump, Çin ürünlerine %100 ek gümrük vergisi ve kritik yazılım ihracat kısıtlaması uygulama kararı aldı.
Karar, Çin’in nadir toprak ihracat kontrollerini genişletmesinin hemen ardından geldi.
Piyasalar sert tepki verdi, teknoloji hisseleri değer kaybetti, yatırımcılar güvenli limanlara yöneldi.
Temiz teknoloji tedarik zincirinde maliyetler ve teslimatlar risk altında.
Türkiye, nadir toprak rezervleri ve konumuyla bu kırılmada stratejik fırsatlar yakalayabilir.

Son 12–18 saatte neler oldu

10 Ekim gecesi ABD Başkanı Donald Trump, Çin’in nadir toprak ihracatına yeni kısıtlamalar getirmesini “düşmanca bir adım” olarak nitelendirerek, Çin mallarına %100 oranında ek gümrük vergisi uygulanacağını duyurdu. Ayrıca “her tür kritik yazılım” için 1 Kasım’dan itibaren yeni ihracat yasakları getirileceğini açıkladı. Bu karar, iki ülke arasındaki tarifelerin düşürülmesiyle oluşan geçici ateşkesi fiilen sona erdirdi.

Trump, sosyal medya hesabında Çin Devlet Başkanı Şi Cinping ile planlanan görüşmeyi “artık gereksiz hale geldi” diyerek sorguladı, ancak daha sonra “iptal etmedim, ama belki olur” diyerek olasılığı açık bıraktı. Çin tarafı, görüşme planını henüz doğrulamadı. Pekin’in geçen hafta beş yeni nadir toprak elementi ve ilgili rafinaj teknolojilerini ihracat kontrol listesine dahil etmesi, ABD’nin bu hamlesinin temel gerekçesi olarak gösterildi.

Piyasalar hızla tepki verdi: S&P 500 endeksi %2,7, Nasdaq 100 endeksi %3,5 düşerken yatırımcılar altın ve ABD Hazine tahvillerine yöneldi. Dolar zayıfladı, teknoloji hisselerinde sert kayıplar yaşandı. Çin ise misilleme olarak ABD gemilerine yeni liman ücretleri getirdi ve Qualcomm’un İsrail merkezli Autotalks Ltd. satın alımına yönelik anti-tekel soruşturması başlattı. Küresel tedarik zincirleri, özellikle nadir topraklar, batarya malzemeleri ve yüksek performanslı mıknatıs üretimi alanlarında yeni bir belirsizlik dönemine girdi.

Yeşil dönüşümün sinir ucu: Nadir toprak bağımlılığı ve mıknatıs zinciri

Temiz teknolojilerin kalbinde yer alan neodim, praseodim, disprosyum gibi nadir toprak elementleri, elektrikli araç motorları, rüzgar türbini jeneratörleri, invertörler ve savunma elektroniğinde yüksek performanslı mıknatıslar için kritik öneme sahip. Küresel rafinaj ve ayrıştırma kapasitesinin büyük kısmı Çin’de yoğunlaşmış durumda. Çin’in ihracat kontrollerini genişletmesi, ABD’nin de buna tarifeler ve ihracat kısıtlarıyla karşılık vermesi, tedarik zincirini sıkıştırarak maliyetleri ve teslim sürelerini yukarı itiyor.

Elektrikli araç, batarya ve inverter maliyetlerinde yükselme ve gecikme riski

Elektrikli araç üreticileri ile batarya ve güç elektroniği tedarikçileri, mıknatıs, anot katot malzemeleri ve nadir toprak bazlı bileşenlerde fiyat dalgalanmasına açık hale geliyor. Bu durum, maliyetleri kısa vadede artırırken projelerin devreye giriş takvimlerinde sapmalara yol açabilir. Özellikle rüzgar türbini üreticileri ve güneş inverter üreticileri için mıknatıs tedarikindeki aksamalar, 2025 sonu 2026 başı teslimat planlarını zorlayabilir.

Jeo-ekonomik kırılma: Üç kutuplu temiz teknoloji düzenine doğru

Yükselen tarifeler ve karşılıklı kısıtlamalar, tedarik zincirinin ABD, Çin ve AB merkezli üç farklı standarda ayrışması riskini artırıyor. Böyle bir çok merkezli yapı; ölçek ekonomilerini zayıflatır, birim maliyetleri yükseltir ve teknolojik uyumluluğu azaltır. Sonuçta aynı miktarda yenilenebilir kapasiteyi kurmak için daha fazla kaynak, zaman ve emisyon ortaya çıkabilir.

Dost-kıyı ve çeşitlendirme: Kısa vadeli can simidi, uzun vadeli strateji

ABD ve AB’nin dost-kıyı stratejileri Meksika, Vietnam, Hindistan, Doğu Avrupa ve kısmen Türkiye gibi ülkelerde montaj ve işleme kapasitesinin hızla artmasına yol açabilir. Ancak nadir toprakların ayrıştırma ve rafinajı karmaşık, çevresel etkileri yönetim isteyen süreçlerdir. Bu nedenle kısa vadede tam ikame mümkün görünmezken orta vadede geri dönüşüm, ikame malzemeler ve verimlilik artışları kritik rol oynayacaktır.

Döngüsellik ve ikame: sürdürülebilirlik için gerçek fırsat penceresi

Kıtlık baskısı, nadir toprak geri kazanımını, mıknatıssız motor tasarımlarını ve malzeme verimliliğini hızlandırabilir. AB ve Japonya gibi pazarlarda e-atık geri kazanım altyapısının güçlendirilmesi, stratejik stok yönetimi ve kamu alımlarında döngüsel kriterler, maliyet şoklarını yumuşatırken uzun vadeli sürdürülebilirliği destekler.

Türkiye için stratejik konum: köprü rolü ve yerelleşme fırsatı

Türkiye, güç elektroniği, kablo, transformatör ve montaj hatlarıyla bölgesel bir tedarik üssü olma potansiyeline sahip. Jeo-ekonomik kırılma derinleşirse Türkiye hem AB pazarına yakınlık hem de Gümrük Birliği avantajıyla ara malı ve nihai ürünlerde köprü rolü üstlenebilir. Nadir topraklarda rafinaj-ayrıştırma yatırımları, mıknatıs üretimi ve geri dönüşüm kapasitesi, orta vadede ülkenin stratejik değerini artıracaktır.

Politika öncelikleri: CBAM uyumu, stratejik stok ve AR-GE

CBAM ile uyumlu, düşük emisyonlu üretim; stratejik minerallerde stoklama ve tedarik çeşitlendirme; e-atık geri kazanımında ölçek artışı; mıknatıssız motor ve alternatif malzeme AR-GE’si, Türkiye’nin riskleri fırsata çevirmesinde belirleyici adımlar olacaktır.

Piyasa etkileri: oynaklık, primli fiyatlar ve proje finansmanında stres

Tarife ve kontrol haberleri finansal piyasalarda riskten kaçışı, emtia ve güvenli limanlara yönelişi tetikleyebilir. Temiz enerji ekipmanı maliyetlerindeki yukarı yönlü baskı, proje iç verim oranlarını düşürerek finansman koşullarını sıkılaştırır. Bu ortamda uzun vadeli alım anlaşmaları, endeksleme maddeleri ve esnek tedarik koşulları değer kazanır.

Şirketler için yol haritası: görünürlük, sözleşme esnekliği ve veri

Tedarik zinciri görünürlüğünü artırmak, alternatif tedarikçileri hazırda tutmak, fiyat ayarlama ve teslimat esnekliği içeren sözleşmeler kurmak, hassas bileşenler için güvenli stok seviyeleri belirlemek ve sürdürülebilirlik metriklerini finansal modellemeye entegre etmek operasyonel direnci artırır. Şirketlerin tedarik karbon ayak izini gerçek zamanlı izleyen veri altyapıları, hem CBAM uyumu hem de yatırımcı iletişimi için kritik hale gelir.

Firecarrier bakışı: tarifeler gezegenin geleceğine gizli bir vergi

Yeşil ekonomi küresel işbirliğine ihtiyaç duyuyor. Tarifeler ve kısıtlamalar, geçişin maliyetini artırarak emisyon azaltımını yavaşlatma riski taşır. Orta vadede döngüsellik ve yerelleşme fırsatları bulunsa da en verimli senaryo şeffaf standartlar, karşılıklı tanıma ve kritik minerallerde sorumlu ticaret ilkelerinin güçlendirilmesidir. Aksi halde parçalı tedarik zincirleri daha pahalı ve daha yavaş bir enerji dönüşümü anlamına gelir.

Yeşil Haber için sonuç: politika ve piyasa arasında köprü kuran izleme

Önümüzdeki haftalarda nadir toprak kontrollerinin kapsamı, ABD’nin yazılım ve ekipman kısıtlarının uygulama ayrıntıları ve olası liderler buluşmasının sonuçları, tedarik zamanlamaları ve fiyatlar üzerinde belirleyici olacak. Yeşil Haber, Firecarrier çerçevesiyle bu başlıkları politika-piyasa etkileşimi perspektifinde, Türkiye’nin sanayi ve ihracat öncelikleriyle birlikte izlemeye devam edecek.

Ne düşünüyorsunuz?

ABD ve Çin arasındaki bu yeni ticaret gerilimi sizce yeşil ekonominin küresel dönüşümünü nasıl etkiler? Türkiye, nadir topraklar ve sürdürülebilir sanayi yatırımlarıyla bu kırılmada fırsat mı yoksa risk mi görecek? Görüşlerinizi aşağıda paylaşın.