Ana Sayfa Öne Çıkanlar AB, CBAM’de montajlı ürün kapsamı ve anti-kaçınma: Türkiye’ye etkiler

AB, CBAM’de montajlı ürün kapsamı ve anti-kaçınma: Türkiye’ye etkiler

Yazar

Eyl 30, 2025 @ 14:25 Değiştirilme tarihi: Eyl 30, 2025 @ 15:59

AB Komisyonu, yıl sonuna kadar Karbon Sınır Düzenleme Mekanizması’nı (CBAM) güçlendirecek kapsamlı bir paket hazırlıyor.

Paket kapsamında montajlı ürünler (örneğin çamaşır makineleri) CBAM kapsamına alınırken, anti-kaçınma kuralları ve AB ihracatçılarına destek mekanizmaları da gündemde. Küçük ithalatçılar için ise 50 tonluk muafiyet onaylandı.

Hızlı bakış

AB Komisyonu yıl sonuna kadar CBAM’i montajlı ürünleri kapsayacak şekilde genişletmeyi planlıyor.
1 Ocak 2026’da CBAM’in nihai dönemi başlıyor; ithalatçılar gömülü emisyonları için sertifika alacak.
Montajlı ürün genişlemesi 2027’den önce yürürlüğe girmeyebilir.
Türkiye’nin beyaz eşya, otomotiv yan sanayi ve makine ihracatı ikinci dalga risk altına girebilir.
Şirketlerin tedarik zinciri, MRV, yeşil girdi ve yenilenebilir enerji stratejileri hayati olacak.

Terminoloji: CBAM Türkiye’de nasıl anılıyor?

Türkiye’de CBAM için iki farklı ifade kullanılmaktadır. Resmî belgelerde ve kamu kurumlarının sunumlarında en yaygın kullanılan ifade Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM)’dir. İş dünyası, akademi ve medya literatüründe ise sıkça Karbon Sınır Düzenleme Mekanizması (KSDM) veya kısaca Karbon Sınır Düzenlemesi de tercih edilmektedir. Bu haberde SEO uyumu için her iki kullanım da verilmiş, ancak tutarlılık açısından CBAM (Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması) ifadesi tercih edilmiştir.

AB’nin resmi süreci ve takvimi: Kapsam genişlemesinin yol haritası

2025 Temmuz’da AB Komisyonu, CBAM’in downstream yani aşağı akım ürünlere genişletilmesine, anti-kaçınma önlemlerine ve elektrik kurallarına dair kamu danışması başlattı. Bu, montajlı ürünlere doğru genişlemenin resmen değerlendirildiği anlamına geliyor.

2025 yaz-sonbaharında AB Konseyi ve Avrupa Parlamentosu, CBAM’i basitleştirip güçlendirecek “Omnibus I” paketine onay verdi. Bu düzenleme küçük ithalatçıların idari yükünü hafifletirken iklim hedeflerinin korunmasını sağlıyor.

CBAM’in nihai dönemi ise 1 Ocak 2026’da başlayacak. İthalatçılar beyan ettikleri gömülü emisyonlar için CBAM sertifikası alacaklar. Aynı dönemde AB Emisyon Ticareti Sistemi’ndeki (ETS) ücretsiz tahsisler 2026-2034 arasında kademeli olarak kaldırılacak.

Ne değişiyor? montajlı ürünlere doğru genişleme sinyali

AB, çelik, alüminyum, çimento, gübre, elektrik ve hidrojen gibi emisyon yoğun girdilerin montajlı ürün olarak AB pazarına girişinde oluşan “boşlukları” kapatmayı amaçlıyor. Komisyonun danışma metinleri kapsamında montajlı ve nihai ürünlere yönelik genişleme değerlendiriliyor. Ancak bu değişikliğin yasama süreçleri nedeniyle 2027’den önce yürürlüğe girmesi beklenmiyor.

Küçük ithalatçılar için muafiyet: 50 ton eşiğiyle idari yük azalıyor

Avrupa Parlamentosu, CBAM’de yıllık 50 ton kütleyi aşmayan ithalatçıları idari yükten kurtaran basitleştirme paketini kabul etti. Amaç; küçük işletmeler ve arızi ithalatçıların iş yükünü azaltmak, ancak emisyonların büyük kısmını kapsamaya devam etmek. Avrupa Konseyi de bu düzenlemeyi onayladı.

Anti-kaçınma kuralları: ülke bazlı CO₂ değerleri geliyor

AB, firmaların “AB’ye temiz parti, diğer pazarlara kirli parti” göndermesini engellemek için ithal mallar için ülke veya şirket bazında standart CO₂ değerleri belirlemeyi planlıyor. Bu adım, sistemin suiistimal edilmesini zorlaştırırken şeffaflığı artıracak.

AB ihracatçılarına destek: CBAM gelirleriyle geçici mekanizma

Komisyon, yıl sonuna kadar AB ihracatçılarının karbon kaçağı riskine karşı desteklenmesini sağlayacak bir mekanizma sunmayı hedefliyor. Bu mekanizmanın Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) kurallarıyla uyumlu olması planlanıyor.

Türkiye için ne anlama geliyor? beyaz eşya, otomotiv yan sanayi ve makinede ikinci dalga riski

CBAM, menşe ayrımı yapmadan AB’ye giren ithalatı kapsıyor. Montajlı ürünlerin kapsama eklendiği takdirde, Türkiye’nin beyaz eşya (örneğin Arçelik/Beko, Vestel, Profilo, Grundig), otomotiv yan sanayi ve makine ihracatı CBAM incelemesine doğrudan tabi olabilir. Özellikle çelik ve alüminyum gibi gömülü emisyonu yüksek girdiler karbon maliyetini artıracak.

Olası ülke bazlı CO₂ değerleri, Türkiye’nin ortalama elektrik şebekesi/kümülatif emisyon yoğunluğuna göre maliyet baskısı oluşturabilir. Ancak firma bazında daha iyi karbon performansı ispatlama imkanı korunacak.

Beyaz eşya özelinde: Avrupa’da fabrika sahibi olmak yeterli değil, tedarik zinciri de yeşil olmalı

Türkiye merkezli üreticiler için AB veya Birleşik Krallık’ta üretim CBAM riskini azaltabilir, ancak bu tek başına yeterli değil. Tedarik zincirinde kullanılan çelik, alüminyum ve plastik gibi girdilerin emisyon yoğunluğu ürünün toplam karbon ayak izini belirliyor. AB içinden düşük emisyonlu girdiler kullanmak, yenilenebilir elektrik sözleşmeleri yapmak ve tedarik zincirinde izlenebilirlik sağlamak rekabet açısından kritik hale geliyor.

Riskler ve öneriler: Türkiye’nin uyum seçenekleri

Politika ve fiyatlama

2026’dan itibaren CBAM mali yükü başlayacak. AB ETS’deki ücretsiz tahsislerin 2034’e kadar kademeli kaldırılmasıyla tam maliyet yansıyacak. Türkiye’nin ulusal karbon fiyatlaması ve ETS adımlarını hızlandırması, firmaların AB pazarındaki mali dezavantajını azaltabilir.

Şirket stratejileri

Ölçüm-Raporlama-Doğrulama (MRV) kapasitesinin iyileştirilmesi, düşük emisyonlu girdi anlaşmaları, yenilenebilir elektrik kullanımı ve ürün bazlı Yaşam Döngüsü Değerlendirmesi (LCA) kanıtları ön plana çıkıyor. 50 tonluk eşik KOBİ’lerin idari yükünü azaltırken, tedarikçinin toplam emisyonu maliyeti belirlemeye devam edecek.

Firecarrier yorumu: “Kale duvarları yükselirken içeride mi kalacağız, dışarıdan mı bakacağız?”

AB, karbon maliyetini sınırda eşitleyerek “kale ekonomisi” fikrini güçlendiriyor. Türkiye’de yerinde üretim, yeşil tedarik ve ulusal ETS üçlüsüne yatırım yapabilen şirketler bu “kale” içinde kalabilir. Bekleyenler ise montajlı ürünlerde ikinci dalga geldiğinde bir anda artacak maliyetlerle karşılaşabilir. İhracata dayalı sektörler için 2026–2027 kritik dönem olacak. Kurala uyanlar ayakta kalacak.