Deniz kıyılarında asitleşme beklenenden çok daha hızlı ilerliyor

Yeni araştırmalar, deniz kıyılarındaki yükselme sistemlerinin, okyanus asitleşmesini beklenenden daha hızlı artırdığını gösteriyor. Bu durum, balıkçılık, ekosistemler ve kıyı ekonomileri üzerinde giderek büyüyen bir baskı oluşturuyor.

İskoçya’daki University of St Andrews tarafından yürütülen kapsamlı bir çalışma, Nature Communications dergisinde yayımlanan bulgularla, deniz kıyılarında asitleşmenin beklenenden daha hızlı ilerlediğini ortaya çıkarıyor. Atmosfere salınan CO2’nin deniz suyunda çözünerek pH’ı düşürmesi, özellikle yükselme sistemlerinin baskın olduğu bölgelerde bu süreci belirgin biçimde ivmelendiriyor. Böylece, okyanusun asitleşmesi süreci yalnızca çevresel bir sorun olmaktan çıkıyor; balıkçılıktan kıyı turizmine uzanan geniş bir ekonomik hattın sürdürülebilirliğini doğrudan zayıflatıyor.

Yükselme sistemleri asitleşmeyi nasıl tetikliyor?

Yükselme sistemleri, okyanusun derin ve soğuk katmanlarında depolanan CO2’yi yüzeye taşıyarak okyanus asitleşmesini hızlandırıyor. Bu süreç, zamanla deniz kıyılarında asitleşmeyi geri besleme döngüsüyle güçlendiriyor. Bunun sonucunda yükselme sistemleri, küresel okyanus asitleşmesi dinamiklerini kıyıya taşıyan temel mekanizma haline geliyor ve deniz kıyılarında asitleşmeyi daha görünür kılıyor. Bu nedenle süreç, salt kimyasal bir reaksiyon değil; çok katmanlı bir çevresel baskı biçiminde işliyor.

Mercan kayıtları tarihsel değişimi ortaya koyuyor

Mercan iskeletlerinde saklı bor izotopları, deniz kıyılarında asitleşmenin 20. yüzyıl boyunca belirgin biçimde arttığını gösteriyor. Bulgular, okyanus asitleşmesinin yalnızca atmosferik CO2 ile değil, aynı zamanda yükselme sistemleri tarafından tetiklenen ek süreçlerle şiddetlendiğini doğruluyor. Dolayısıyla tarihsel veriler, güncel kimyasal değişimlerin rastlantısal değil, süreklilik içeren bir eğilim olduğunu ortaya koyuyor.

21. Yüzyılda asitleşme baskısı derinleşiyor

Modellemeler, okyanus asitleşmesinin 21. yüzyılda yükselme sistemleri nedeniyle daha yoğun hissedileceğini öngörüyor. Bu etkileşimle birlikte deniz kıyılarında asitleşme, yalnızca kimyasal bir değişim değil, kıyı koşullarını yeniden tanımlayan sistemsel bir dönüşüme dönüşüyor.

Balıkçılık ve kıyı ekonomilerindeki baskı artıyor

Okyanus asitleşmesi, denizel gıda zincirinin temelini oluşturan türleri etkileyerek kıyı ekonomilerinin dayanıklılığını sınırlandırıyor. Bu nedenle deniz kıyılarında asitleşme, balıkçılık gelirlerinden gıda güvenliğine uzanan pek çok göstergede hissedilen yapısal bir baskıya dönüşüyor. Özellikle yükselme sistemlerinin hâkim olduğu bölgelerde bu baskı daha somut hale geliyor.

Sorun sadece California çevresiyle sınırlı değil

California’daki yükselme sistemleri, Peru’daki Humboldt ve Afrika kıyılarındaki Benguela ve Kanarya akıntılarıyla benzer özellikler sergiliyor. Bu bölgelerin tamamı okyanus asitleşmesi baskısı altında ve bu süreç, deniz kıyılarında asitleşmenin küresel boyutta yayılabileceğine işaret ediyor. Bu nedenle gözlemlenen değişim, yerel bir olgu değil, yaygınlaşma potansiyeli taşıyan bir sistem dinamiği olarak değerlendiriliyor.

Türkiye kıyıları için olasıetki ve araştırma ihtiyacı

Doğu Akdeniz’deki su kütleleri, düşük çözünmüş oksijen seviyeleri ve artan yüzey sıcaklıkları nedeniyle kimyasal değişimlere karşı hassasiyet taşıyor. Uzmanlara göre benzer yükselme sistemleri süreçlerinin bu bölgelerde daha ayrıntılı şekilde incelenmesi halinde, deniz kıyılarında asitleşmenin Türkiye için de stratejik bir konuya dönüşme ihtimali bulunuyor. Özellikle balıkçılık filolarının yoğunlaştığı Ege ve Akdeniz kıyıları, okyanus asitleşmesi odaklı baskıların gıda güvenliği, ekonomik faaliyetler ve kıyı turizmi açısından risk oluşturup oluşturmadığının belirlenmesi için yerel ölçekte izleme çalışmalarına ihtiyaç duyuyor. Bilim insanları, Türkiye’nin kıyı ekosistemlerini korumak ve karar süreçlerini güçlendirmek amacıyla bölgesel veri toplama ve uzun vadeli kimyasal gözlem programlarının hızlandırılmasını öneriyor.

Araştırmacılar asitleşmenin hızını uyarıyla vurguluyor

Bilim insanları, yükselme sistemlerinin insan kaynaklı CO2 ile birleştiğinde okyanus asitleşmesini daha karmaşık hale getirdiğini belirtiyor. Bunun sonucunda deniz kıyılarında asitleşme, kıyı ekosistemlerinin dayanıklılık eşiklerini zorlayan temel bir gösterge olarak kabul ediliyor. Bu yaklaşım, kimyasal değişimi izlemek kadar onu yönetmenin de zorunlu olduğuna işaret ediyor. Araştırmanın ortak yazarlarından Dr. Hana Jurikova, sürecin karmaşıklığını şu sözlerle özetliyor: “Antropojenik etkiler, doğal kaynaklı okyanus asitleşmesiyle etkileşime girerek kıyı sistemlerinde beklenenden daha hızlı bir dönüşüm yaratıyor.”

Ayrıca Dr. James Rae, çözüm perspektifini şöyle ifade ediyor: “Isı pompaları ve elektrikli araçlar gibi iklim çözümleri, okyanus asitleşmesini de azaltan teknolojik dönüşümler yaratıyor; bu nedenle bu çözümleri desteklemek kritik önem taşıyor”

Kıyılarda derinleşen görünmez baskı

Deniz kıyılarında asitleşme, sessiz ilerleyen ancak sonuçları giderek belirginleşen bir dönüşüm yaratıyor. Bu dönüşüm, yükselme sistemlerinin tetiklediği okyanus asitleşmesi döngüsüyle birleşerek kıyı ekonomileri üzerinde sürekli bir baskı oluşturuyor. Bilim insanları, sürecin yönetilebilmesi için izleme kapasitesinin artırılmasını, emisyon azaltım stratejilerinin hızlandırılmasını ve kıyı ekosistemlerinin direnç kapasitesini güçlendirecek politikaların devreye alınmasını tavsiye ediyor. Doğu Akdeniz’de benzer süreçlerin görülmesi halinde Türkiye kıyılarında da asitleşme baskısının hissedilebileceği değerlendiriliyor. Dolayısıyla karar mekanizmalarının, izlemekten çok yöneten bir yapı kazanması gerekiyor. Önümüzdeki yıllarda bu eğilimin hız kazanması, kıyı yönetim stratejilerinin pasif izleme anlayışından çıkıp proaktif müdahale modellerine yönelmesini gerektiriyor.

İlgili Makaleler

• Derin deniz madenciliği okyanusun besin zincirini bozuyor
• Pas soluyan mikroplar okyanusların umudu olabilir
• Sentinel-6B: Küresel deniz seviyesini santimetre hassasiyetle izleyen yeni iklim uydusu
• İş Bankası ve ODTÜ Deniz Bilimleri’nden Deniz Kâşifi ile denizlerimizi koruma seferberliği
• Türkiye’nin kıyı şehirleri tehdit altında