Ana Sayfa AI Türkiye’de yükselen orman yangını riski: Önlemler acil ve zorunlu

Türkiye’de yükselen orman yangını riski: Önlemler acil ve zorunlu

Yazar

May 23, 2025 @ 9:30 Değiştirilme tarihi: Haz 6, 2025 @ 23:10

Elektrik altyapısındaki ihmaller ve artan sıcaklıklarla birlikte Türkiye’deki orman yangını riski endişe verici boyutlara ulaşıyor. Yeşil Haber olarak, bu hayati tehlikeye karşı derhal ve kapsamlı tedbirler alınması gerektiğinin altını çiziyoruz.

Elektrik altyapısı ve orman yangınları: Türkiye’nin göz ardı edilen tehlikesi

Elektrik Mühendisleri Odası (EMO), Türkiye’de meydana gelen birçok orman yangınının arkasında elektrik iletim ve dağıtım hatlarındaki teknik ihmallerin yattığını çarpıcı bir şekilde ortaya koyuyor. Özellikle, Diyarbakır’ın Çınar ve Mardin’in Mazıdağı ilçeleri arasında Haziran 2024‘te yaşanan, maalesef 15 vatandaşımızın hayatını kaybettiği ve onlarca kişinin yaralandığı trajik yangının ana nedeninin de elektrik hatlarındaki arızalar olduğu belirlendi. EMO, bu tür felaketlerin önüne geçilebilmesi için elektrik hatlarının düzenli olarak denetlenmesi, kırık izolatörler ve gevşek bağlantılar gibi risk oluşturan teknik sorunların acilen giderilmesinin hayati önem taşıdığını vurguluyor.

Türkiye Elektrik Dağıtım AŞ (TEDAŞ) ise orman yangınlarını önleme çabaları kapsamında, elektrik dağıtım şirketleri ile Orman Genel Müdürlüğü’ne (OGM) acil koordinasyon ve iş birliği çağrısında bulundu. Ormanlık alanlardan geçen enerji nakil hatlarının ve bu hatlara ait tesislerin periyodik bakımlarının titizlikle yapılması ve çevrelerindeki yanıcı bitki örtüsünün düzenli olarak temizlenmesinin, büyük felaketleri önlemede kilit rol oynayacağı belirtildi.

OGM’den kritik uyarı: Kavurucu sıcaklar ve düşük nem yangın riskini tırmandırıyor

Orman Genel Müdürlüğü (OGM), ülke genelinde sıcaklıkların hafta sonuna kadar mevsim normallerinin üzerinde, yer yer 30 derecenin üstünde seyredeceği ve nem oranlarındaki düşüşle birlikte yangın riskinin kritik seviyelere ulaştığı uyarısında bulundu. Özellikle Ege, Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yaşayan vatandaşların, Antalya, İzmir ve Diyarbakır başta olmak üzere, orman yangınlarına karşı son derece dikkatli ve tedbirli olmaları gerektiği vurgulandı.

Bu kritik durum karşısında Antalya, Malatya, Antakya, Kırklareli, Kütahya ve Kocaeli gibi illerde ormanlara girişler yasaklandı. İzmir, Muğla, Mersin ve Ankara’nın da aralarında bulunduğu birçok ilde ise bu yasaklar 1 Haziran itibarıyla devreye girecek. Yetkililer, belirlenen kurallara uymayanlar hakkında ciddi cezai işlemler uygulanacağını bir kez daha hatırlattı.

Los Angeles yangınlarından Türkiye için çıkarılacak hayati dersler

Yakın zamanda Los Angeles ve çevresinde geniş alanları küle çeviren büyük orman yangınları, benzer iklim ve coğrafi riskleri taşıyan Türkiye için önemli dersler barındırıyor. Bu yıkıcı felaketten elde edilen deneyimler ışığında, sürdürülebilirlik ve afet yönetimi açısından alabileceğimiz önlemleri bir kez daha hatırlatmak istiyoruz:

Erken uyarı sistemlerinin güçlendirilmesi
Türkiye’de yangınlara karşı mevcut uydu tabanlı izleme sistemlerinin yanı sıra, yapay zeka destekli tahmine dayalı erken uyarı mekanizmalarının hızla geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması gerekiyor.

Etkin orman yönetimi ve koruma stratejileri
Toplam 22.933.000 hektarlık değerli orman varlığımızı korumak için düzenli bakım, yangın şeritleri ve bariyerlerinin oluşturulması, ayrıca yangına daha dayanıklı bitki türlerinin ekosisteme entegre edilmesi gibi proaktif önlemler hayata geçirilmeli.

Toplumsal farkındalık ve eğitim seferberliği
Orman yangınlarının büyük bir bölümünün insan kaynaklı ihmal veya dikkatsizlik sonucu çıktığı gerçeğinden hareketle, toplumun her kesimine yönelik etkili eğitim ve farkındalık kampanyaları düzenlenmesi büyük önem taşıyor.

Yenilenebilir enerjiye kararlı geçiş
İklim değişikliğinin orman yangınları üzerindeki tetikleyici etkisiyle mücadelede, karbon salınımını azaltmak amacıyla yenilenebilir enerji kaynaklarına geçiş süreci kararlılıkla hızlandırılmalı, fosil yakıtların kullanımı kademeli olarak terk edilmeli ve düşük karbon teknolojilerinin kullanımı yaygınlaştırılmalı.

Los Angeles örneğinde acı bir şekilde tecrübe edildiği üzere, iklim değişikliği ve orman yangınlarıyla etkin mücadele, Türkiye’nin sürdürülebilir bir afet yönetimi politikası geliştirmesi açısından kritik bir zorunluluk. Konuyla ilgili daha fazla bilgi ve analiz için ilgili makalemize göz atabilirsiniz.

Uluslararası deneyimler: Yangınla mücadelede başarıya ulaşmış stratejiler

Dünya genelinde birçok ülke, orman yangınlarıyla mücadelede yenilikçi ve etkili stratejiler geliştiriyor. Bu başarılı örnekler, Türkiye için de yol gösterici olabilir.

İspanya: Yenilenebilir enerji tesisleriyle yangın önleme

İspanya’da güneş ve rüzgar enerjisi tesisleri, kuruldukları alanların çevresindeki bitki örtüsünü düzenleyerek ve temiz tutarak doğal birer yangın engeli oluşturuyor. Ayrıca, Valencia bölgesinde hayata geçirilen “Guardian” projesi kapsamında, arıtılmış geri dönüştürülmüş su kullanılarak stratejik öneme sahip bitki örtüsü nemlendiriliyor ve böylece yangın riski önemli ölçüde azaltılıyor.

Portekiz: Yeşil koridorlar ve stratejik yakıt yönetimi

Portekiz, özellikle enerji nakil hatlarının geçtiği ormanlık alanlarda “yeşil koridorlar” oluşturarak yangın güvenliğini artırıyor. Bu koridorlarda düzenli bitki örtüsü temizliği ve kontrollü yakıt yönetimi uygulamalarıyla yangınların başlama ve yayılma riski minimize ediliyor.

Yunanistan: Teknoloji odaklı mücadele ve uluslararası işbirliği

Komşumuz Yunanistan, orman yangınlarına karşı mücadelede drone (İHA) teknolojilerini ve yapay zekâ destekli erken uyarı sistemlerini aktif olarak kullanıyor. Ayrıca, yangınların erken tespiti ve müdahale kapasitesini artırmak amacıyla İsrail ile ortak teknolojik çözümler geliştirme yolunda önemli adımlar atıyor.

ABD: Mikro şebekeler ve şebeke dayanıklılığı ile enerji güvenliği

Amerika Birleşik Devletleri, özellikle Kaliforniya gibi yangın riski yüksek eyaletlerde, orman yangınları sırasında dahi enerji arzının kesintisiz devamını sağlamak için mikro şebekeler (microgrids) kuruyor. Bu sayede hastaneler ve acil durum merkezleri gibi kritik altyapıların kesintisiz çalışması garanti altına alınıyor. ABD Enerji Bakanlığı’nın GRIP (Grid Resilience and Innovation Partnerships) programı da elektrik şebekelerinin genel dayanıklılığını artırmaya odaklanıyor.

Yapay zeka ve teknolojik çözümler: Orman yangınlarında yenilikçi kalkan

Yapay zekâ (AI) ve beraberindeki gelişmiş teknolojiler, orman yangınlarının henüz başlangıç aşamasında tespit edilmesi ve müdahale süreçlerinin etkinleştirilmesi konularında adeta bir devrim yaratma potansiyeline sahip. Özellikle dronelar, hassas sensör sistemleri ve yüksek çözünürlüklü uydu görüntüleme teknolojileri ile entegre çalışan yapay zeka algoritmaları, potansiyel yangın tehlikesini daha dumanlar yükselmeden tespit edip ilgili birimleri saniyeler içinde uyarabiliyor. Bu tür proaktif sistemler, yangınların yıkıcı bir afete dönüşmeden kontrol altına alınmasında kritik bir zaman avantajı sağlıyor.

Dünya genelinde başarıyla uygulanan yapay zeka projeleri

ABD ve Avustralya gibi orman yangınlarıyla sıkça mücadele eden ülkeler, yapay zeka destekli teknolojileri bu alanda son derece etkin bir şekilde kullanıyor:

FireMap AI (ABD)

Uydu görüntülerini, meteorolojik verileri ve arazi yapısını analiz ederek potansiyel yangın bölgelerini ve risk seviyelerini yüksek isabet oranıyla önceden tahmin eden yapay zeka tabanlı bir sistemdir. Bu sistem, özellikle Kaliforniya eyaletindeki yangınlarla mücadelede başarılı sonuçlar vermiştir.

Wildfire Analyst (İspanya ve ABD)

Orman yangınlarının yayılma hızını, yönünü ve potansiyel etki alanını gerçek zamanlı olarak tahmin edebilen, böylece müdahale ekiplerinin karar alma süreçlerini bilimsel verilerle destekleyen ileri düzey bir analiz yazılımıdır.

DroneSeed (ABD)

Drone ve yapay zeka teknolojilerini birleştirerek yangın sonrası hasar görmüş bölgelerde hızlı ve etkin bir şekilde yeniden ağaçlandırma çalışmaları yürütmektedir. Bu teknoloji, özel tohum kapsülleri kullanarak yanan alanların ekolojik restorasyonunu hızlandırmayı amaçlamaktadır.

Yapay zeka ve drone teknolojileri: Orman yangınlarıyla mücadelede yeni ufuklar

Yapay zeka (AI) ve insansız hava araçları (İHA’lar), orman yangınlarının önlenmesi, erken tespiti ve etkin mücadelesi konularında dünya genelinde giderek daha yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Bu ileri teknolojiler, yangınların anında tespit edilerek hızla müdahale edilmesi ve böylece can ve mal kayıplarının yanı sıra ekolojik yıkımın da en aza indirilmesi açısından kritik bir rol oynamaktadır.

Türkiye’de yapay zeka ve drone kullanımı: Mevcut durum ve potansiyel

Türkiye, orman yangınlarıyla mücadelede yapay zeka ve İHA teknolojilerini son yıllarda daha etkin bir şekilde kullanmaya başlamıştır. Tarım ve Orman Bakanlığı bünyesinde geliştirilen Yangın Karar Destek Sistemi, akıllı gözetleme kuleleri ve İHA’lar tarafından sağlanan anlık görüntüleri yapay zeka algoritmalarıyla analiz ederek yangın risklerini ve başlangıçlarını büyük bir hızla değerlendirmektedir. Bu sistem, Birleşmiş Milletler Uluslararası Telekomünikasyon Birliği (ITU) tarafından da ödüllendirilerek uluslararası alanda takdir görmüştür.

Ayrıca, Oyesus (Orman Yangın Erken Uyarı Sistemi) adlı yerli yazılım, ormanlık alanlardan elde edilen görüntüleri sürekli analiz ederek 15 kilometrelik bir yarıçap içinde en küçük bir duman belirtisini dahi 15 ila 25 saniye gibi kısa bir sürede tespit edebilmektedir. Bu tür sistemler, yangınların henüz büyümeden fark edilmesi ve müdahale ekiplerinin zamanında yönlendirilmesi için paha biçilmez araçlardır.

Bu başarılı örnekler, AI ve drone teknolojilerinin orman yangınlarıyla mücadelede ne denli dönüştürücü bir etkiye sahip olabileceğini açıkça göstermektedir. Türkiye’nin de bu alandaki mevcut yatırımlarını artırarak ve yeni teknolojileri hızla entegre ederek yangın risklerini minimize etmesi mümkündür. Yeşil Haber olarak, ülkemizde bu tür yapay zeka ve ileri teknoloji projelerinin kamu-özel sektör işbirliği ile daha da geliştirilmesini ve yaygınlaştırılmasını güçlü bir şekilde destekliyoruz.

Türkiye’nin mevcut durumu ve acil eylem önerileri

Türkiye, orman yangınlarına karşı son yıllarda önemli adımlar atmış ve teknolojik kapasitesini geliştirmiş olsa da, özellikle elektrik altyapısının bakımındaki süregelen eksiklikler ve bazı özelleştirme politikalarının dolaylı etkileri, yangın risklerini maalesef artırmaya devam ediyor. Elektrik iletim ve dağıtım hatlarının düzenli ve titiz bakımı, yenilenebilir enerji üretim tesislerinin çevresindeki yanıcı madde birikimine izin verilmemesi gibi temel önlemler, yangın riskini önemli ölçüde azaltabilir. Kamu ve özel sektör kuruluşlarının tam bir koordinasyon içinde çalışarak sürdürülebilir orman yönetimi ilkelerini benimsemesi ve teknolojik çözümleri etkin bir şekilde uygulaması elzem.

Yeşil Haber’in çağrısı: Felaket kapıyı çalmadan harekete geçilmeli!

Türkiye’nin her yeni yangın sezonuna tam anlamıyla hazırlıklı girmesi, ulusal bir öncelik olmalıdır. Elektrik altyapısının kapsamlı bir denetimden geçirilerek riskli bölgelerin modernize edilmesi, yenilenebilir enerji tesislerinin bakım ve güvenlik standartlarının en üst düzeye çıkarılması ve tüm senaryoları içeren güncel acil durum müdahale planlarının hazırlanması gerekmektedir. Yeşil Haber olarak, başta ilgili kamu kurumları olmak üzere tüm özel sektör kuruluşlarını, sivil toplum örgütlerini ve her bir vatandaşımızı, paha biçilmez doğal mirasımızı ve yeşil ekonomimizin geleceğini korumak adına acil ve etkin adımlar atmaya çağırıyoruz. Unutmayalım ki, en etkili mücadele, felaket yaşanmadan önce alınan önlemlerdir.