Ana Sayfa Öne Çıkanlar Sürdürülebilirliğin sosyal ayağı: Türkiye’de 720 bin çocuk işçi gerçeği

Sürdürülebilirliğin sosyal ayağı: Türkiye’de 720 bin çocuk işçi gerçeği

Yazar

Haz 12, 2025 @ 15:23 Değiştirilme tarihi: Haz 12, 2025 @ 17:36

12 Haziran Dünya Çocuk İşçiliği ile Mücadele Günü’nde uzmanlar, sorunun sadece yasaklarla çözülemeyeceğini, yoksulluk ve eğitim eşitsizliğiyle mücadele gerektiren sürdürülebilir politikalara ihtiyaç olduğunu vurguluyor.

Her yıl 12 Haziran’da gündeme gelen Dünya Çocuk İşçiliği ile Mücadele Günü, Birleşmiş Milletler’e bağlı Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) tarafından 2002 yılında ilan edildi. Günün amacı, çocuk işçiliğinin sona erdirilmesi ve toplumda farkındalığın artırılması. Bu hedef, BM Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri (SKH) arasında yer alan ve 2025 yılına kadar çocuk işçiliğinin ortadan kaldırılmasını amaçlayan 8.7 numaralı hedef ile doğrudan bağlantılı.

12 Haziran’ın küresel anlamı ve Türkiye’nin taahhütleri

Türkiye, çocuk işçiliği ile mücadelede ILO’nun 182 sayılı (2001) ve 138 sayılı (1998) sözleşmelerini onaylamış durumda. Bu kapsamda, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı ve Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı koordinasyonunda 2017-2023 Çocuk İşçiliği ile Mücadele Ulusal Programı gibi önemli çalışmalar yürütülüyor.

Çocuk işçiliği sürdürülebilir politikalar Çocuk işçiliği eğitim eşitsizliği ilişkisi Türkiye çocuk işçiliği çözümleri — Prof. Dr. Pınar Uyan Semerci

Rakamlarla çocuk işçiliği: Küresel ve Türkiye tablosu

İstanbul Bilgi Üniversitesi’nden Prof. Dr. Pınar Uyan Semerci‘nin paylaştığı verilere göre, dünya genelinde 160 milyon çocuk işçi bulunuyor. Bu çocukların yaklaşık yarısı (79 milyon) sağlıkları ve gelişimleri için tehlikeli işlerde çalıştırılıyor. Türkiye’de ise TÜİK’in 2019 verilerine göre 5-17 yaş grubunda 720 bin çocuk işçi bulunuyor. Bu verilerin dökümü şu şekilde:

Çalışan çocukların %65,7’si erkek çocuğu, %34,3’ü kız çocuğu.
Sektörel dağılımda tarım %30,8, sanayi %23,7 ve hizmetler sektörü %45,5 pay almakta.
Çalışan çocukların %79,7’si aynı zamanda okula devam etmekte.

Çocuk işçiliği eğitim eşitsizliği ilişkisi Çocuk işçiliği sürdürülebilir politikalar Türkiye çocuk işçiliği çözümleri — Prof. Dr. Zeynep Şimşek

Mevsimlik tarımda çocukların sağlık sorunları

İstanbul Bilgi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Zeynep Şimşek ise Türkiye’de özellikle mevsimlik gezici tarımda çalışan çocukların karşı karşıya olduğu ciddi sağlık sorunlarına dikkat çekiyor. Prof. Dr. Şimşek’in araştırmalarına göre, bu koşullarda çalışan çocuklarda gelişimsel koordinasyon bozuklukları, kas-iskelet sistemi rahatsızlıkları ve çeşitli psikososyal problemler gözlemleniyor. Şimşek, bu çocukların sağlık hizmetlerine erişiminin kolaylaştırılması için mobil sağlık ekiplerinin önemini özellikle vurguluyor.

Sorunun kökeni: Yoksulluk ve eğitim sarmalı

Prof. Dr. Pınar Uyan Semerci, çocuk işçiliğinin temelinde yoksulluk ve nitelikli eğitime erişimdeki eşitsizliklerin yattığını belirtiyor. “Çocuklar eğitimden uzaklaşarak, daha iyi yaşam şartlarına erişimi kaybediyor, bu da nesiller arası eşitsizliği derinleştiriyor,” diyen Semerci, konunun bütüncül bir yaklaşımla ele alınması gerektiğini ifade ediyor. Türkiye’deki yüksek enflasyon ve ekonomik sıkıntıların çocuk işçiliği riskini artırdığı düşünülse de güncel verilerin eksikliği, mevcut durumun net bir şekilde analiz edilmesini engelliyor.

Çözüm önerileri: Yasaklardan ötesi

Prof. Dr. Uyan Semerci’ye göre çocuk işçiliğiyle mücadelede çözüm için yasakların ötesinde adımlar atılması gerekiyor:

Sosyal koruma sistemleri: Ailelerin ekonomik zorluklarını hafifletmek için Brezilya’nın “Bolsa Família” programı gibi sosyal yardım mekanizmalarının güçlendirilmesi.
Eğitimde erişilebilirlik ve kalite: Tüm çocukların nitelikli eğitime kesintisiz erişimini sağlamak. Hindistan’ın kırsal eğitim projelerinin incelenmesi bu konuda model olabilir.
Toplumsal farkındalık: Çocuk işçiliğinin temel bir hak ihlali olduğu bilincinin toplumun tüm katmanlarına yayılması.

Geleceğe bakış: Güncel veriler ve kolektif sorumluluk

Prof. Dr. Pınar Uyan Semerci, Türkiye’deki en son kapsamlı verinin 2019 yılına ait olmasının önemli bir eksiklik olduğunu vurgulayarak, etkili politikalar üretmek için güncel veri ihtiyacının altını çiziyor ve kolektif bir sorumluluk çağrısında bulunuyor. “Çocuk işçiliğiyle mücadelede devlet kurumları kadar, şirketler, sivil toplum kuruluşları ve bireyler de rol almalı,” diyor.

İstanbul Bilgi Üniversitesi Çocuk Çalışmaları Birimi (ÇOÇA), 2007 yılından beri çocuk hakları üzerine önemli araştırma ve savunuculuk çalışmalarına devam ediyor.