Ana Sayfa Öne Çıkanlar Gerçek geri dönüşüm: Kaliforniya davası ve Türkiye Sıfır Atık hareketi

Gerçek geri dönüşüm: Kaliforniya davası ve Türkiye Sıfır Atık hareketi

Yazar

Eki 18, 2025 @ 16:29 Değiştirilme tarihi: Eki 18, 2025 @ 17:19

Kaliforniya Başsavcılığı, “geri dönüştürülebilir” etiketiyle satılan plastik poşetler için üreticilere dava açarken dört şirketle uzlaşmaya vardı. İstanbul’daki Uluslararası Sıfır Atık Forumu ise Türkiye’nin politika odaklı yaklaşımını öne çıkarıyor.

Hızlı bakış

Kaliforniya Başsavcılığı plastik poşet üreticilerine çevresel pazarlama ve haksız rekabet gerekçesiyle dava açtı.
Davaya konu üreticilerden dört şirketle uzlaşma sağlandı ve satışlarını durdurmayı kabul ettiler.
Türkiye’de İstanbul’da düzenlenen Uluslararası Sıfır Atık Forumu, atık azaltımı ve döngüsel ekonomi konularını öne çıkarıyor.
Her iki model de “geri dönüştürülebilir” etiketi altında pazarlanan ürünlerin gerçekte izlenmesi, standartlarının uygulanması ve altyapının hazırlanması gerektiğini gösteriyor.
Yeşil ekonomi açısından asıl hedef, geri dönüştürülebilirlik iddiası değil, fiilen geri dönüştürülen veya azaltılan atık oranlarının yönetilmesidir.

Kaliforniya’nın hukuki hamlesi: Geri dönüştürülebilirlik iddiaları ve piyasa kapsaması

Kaliforniya Başsavcısı Rob Bonta, plastik poşetlerin “geri dönüştürülebilir” olarak pazarlanmasına ilişkin üç üreticiye karşı çevresel pazarlama, haksız rekabet ve yanlış reklam iddialarıyla dava açtı. Soruşturma sürecinde dört şirketle de uzlaşmaya varıldı; bu şirketler Kaliforniya’da poşet satışını durdurmayı ve toplamda yaklaşık 1,75 milyon ABD doları ödeme yapmayı kabul etti. Başsavcılık, üreticilerin eyalet yasalarındaki geri dönüştürülebilirlik standartlarını karşıladıklarını beyan etmelerine rağmen tesislerde bu malzemenin fiilen geri dönüştürülmediğini vurguluyor.

Kanıt tabanı: Tesis kabulü, operasyonel gerçeklik ve tüketici algısı

Eyalet çapında yapılan değerlendirmelerde, plastik poşetlerin geri dönüşüm tesislerince genel kabul görmediği, kabul edildiği beyan edilen az sayıdaki tesiste ise poşetlerin gerçekten ayrıştırılıp işlenip işlenmediğinin teyit edilemediği ortaya kondu. Bu tablo, tüketicilerin etikete güvenerek doğru davranışı seçse bile atığın çoğu zaman düzenli depolama veya yakmaya gittiğini, yani “geri dönüştürülebilir” ifadesinin pratikte karşılığının zayıf kaldığını gösteriyor. 2010’ların ortasında tek kullanımlık poşet yasağıyla birlikte getirilen “daha kalın, tekrar kullanılabilir ve geri dönüştürülebilir” poşet modelinin de, tesis altyapısı ve pazar talebi oluşmadığında beklenen çevresel kazanımı sağlayamadığı anlaşılıyor.

Türkiye bağlamı: Sıfır Atık Forumu’nun mesajı ve poşet politikasının etkisi

İstanbul’da bu hafta düzenlenen Uluslararası Sıfır Atık Forumu, Sıfır Atık Vakfı Onursal Başkanı Emine Erdoğan’ın liderliğiyle, kent ölçeğinde döngüsellik, atık azaltımı ve davranış değişimi başlıklarını yeniden gündemin merkezine taşıdı. Türkiye’de 2019’dan beri uygulanan ücretli poşet politikası, kullanımda yüksek oranlı düşüş sağladı; bu yönetişim modeli, etikete dayalı pazarlama beyanlarından ziyade tüketici davranışını ve perakende pratiklerini doğrudan dönüştürmeye odaklanıyor. Forumun mesajı, altyapı ve standartlarla desteklenmeyen geri dönüştürülebilirlik iddialarının yerine, atığı kaynağında azaltan, yeniden kullanımı ve alternatif malzemeleri teşvik eden bütüncül politika tasarımına işaret ediyor.

Yeşil ekonomi için tercübe: Yaptırım gücü, standart tasarımı ve şeffaflık

Kaliforniya’nın dava ve uzlaşma adımları, yeşil ekonomide hesap verebilirlik mekanizmalarının çalıştığını gösteriyor; ancak tek başına yaptırım, altyapı ve pazar tasarımı eksikse sınırlı kalabilir. Türkiye’nin Sıfır Atık yaklaşımı ise toplumsal mobilizasyon, ekonomik araçlar ve kurumsal yönetişimi birlikte kullanarak atığı kaynağında azaltmayı hedefliyor. Her iki örnek, geri dönüştürülebilirlik iddialarının teknik standartlarla netleştirilmesi, tesis kabulü ve gerçek akıbetin izlenmesi, yanıltıcı beyanların hızlıca yaptırıma bağlanması ve tüketiciye uygulanabilir yönlendirme sağlanması gerektiğini ortaya koyuyor.

Marka itibarı ve yatırımcı güveni: Yeşil iddiadan doğrulanabilir sonuca geçiş

Plastik poşet dosyası, çevresel performansın etiket ve sloganla değil, yaşam döngüsü verisi, materyal standardı ve geri kazanım oranlarıyla kanıtlanması gerektiğini hatırlatıyor. Şirketler için risk, sadece para cezası değil; tedarik anlaşmalarının kaybı, itibar erozyonu ve sürdürülebilirlik endekslerinden dışlanma ihtimalidir. Politika yapıcılar için ödev, geri dönüşüm altyapısını ve ikincil hammadde pazarını güçlendirirken, “geri dönüştürülebilir” etiketini gerçek işlemeye bağlayan net ve uygulanabilir kurallar koymaktır. Tüketici ise en düşük atık seçeneği olan yeniden kullanılabilir, dayanıklı ve yerel alternatiflere yöneldiğinde sistem baskısı doğru yöne evrilir.

Firecarrier içgörüsü: Geri dönüştürülebilirlik değil, geri dönüştürülen gerçekliği yönetmek

Yeşil ekonominin ateşi, yalnızca yenilenebilir üretimle değil, atığın gerçek akıbetine dair cesur şeffaflıkla yanar. İddia değil ispat, etiket değil altyapı, vaat değil ölçülebilir sonuç; Kaliforniya’nın hukuki baskısı ile Türkiye’nin Sıfır Atık politikası burada kesişiyor. Bir sonraki aşama, “geri dönüştürülebilir” söyleminden, tasarımdan toplama lojistiğine ve tesis performansına kadar tüm zinciri doğrulayan bir standartlar bütününe geçmekte.

Plastik poşetlerin “geri dönüştürülebilir” etiketiyle pazarlanması sizce tüketici güvenini zedeliyor mu? Türkiye’de Sıfır Atık yaklaşımı bu güveni nasıl yeniden kurabilir? Aşağıda yorumlarla görüşlerinizi paylaşabilirsiniz.