AB’nin sınırda karbon düzenlemesi (CBAM) 1 Ocak 2026’da kesin faza girerken, Global Europe araçlarıyla kalkınma finansmanı ve ticaret kuralları yeniden şekilleniyor.
Bu makale, sadeleştirme adımları, kapsam ve Türkiye’nin stratejik konumunu veri ve politika ekseninde ele alıyor.
Hızlı bakış
- CBAM 1 Ocak 2026’da kesin faza geçiyor. İlk kapsam demir-çelik, çimento, alüminyum, gübre, elektrik ve hidrojen.
- 2025’te kabul edilen sadeleştirme paketi, raporlama yükünü azaltıp doğrulanmış veriyle beyanı zorunlu hale getiriyor.
- Global Europe ve EIB, Türkiye’de düşük karbon yatırımlarına hibe ve kredi eşleşmesiyle finansman kanalı sunuyor.
- Türkiye için MRV kalitesi, ulusal ETS uyumu ve temiz elektrikle emisyon yoğunluğunu düşürmek rekabet için kritik.
- 2026–2030 döneminde kapsam genişlemesi, dolaylı emisyonlar ve karbon kulübü tartışmaları öne çıkacak.
- Firmalar 2025 sonunda veri yönetişimi ve tedarikçi beyanlarını standartlaştırarak maliyet etkisini sınırlayabilir.
2026’da kapıdaki karbon fiyatı: Kapsam, takvim ve sektörler
CBAM’ın kesin fazı 1 Ocak 2026’da başlıyor. İlk etapta demir-çelik, çimento, alüminyum, gübre, elektrik ve hidrojen ithalatlarında gömülü emisyonlar için CBAM sertifikası satın alma yükümlülüğü devreye giriyor. Mekanizma, AB Emisyon Ticaret Sistemi (ETS) ile paralel çalışıyor. Serbest tahsislerin azalmasıyla sınırda karbon fiyatlamasının etkisi artıyor. 2026–2030 döneminde idari uyumun kolaylaştırılması, veri kalitesinin yükseltilmesi ve olası kapsam genişlemeleri gündemde olacak.
2025’teki sadeleştirme paketi: Raporlama yükü, eşikler ve uygulama güvencesi
AB Konseyi’nin 29 Eylül 2025’te onayladığı sadeleştirme paketi, raporlama süreçlerini netleştirmeyi ve idari yükü azaltmayı hedefliyor. Geçiş döneminde yaşanan veri toplama, kapsam tanımı ve dolaylı emisyonların raporlanması gibi konularda uyumun artırılması bekleniyor. 2026 sonrasında ithalatçıların doğrulanmış gömülü emisyon verilerine dayalı beyanları, CBAM sertifikası maliyetinin esasını oluşturacak.
Global Europe köprüsü: Karbon diplomasisinden yeşil kalkınma ortaklıklarına
CBAM, pazar erişimini iklim uyumu ile ilişkilendirirken, AB’nin Global Europe (NDICI) ve EIB eş finansmanı gibi araçları, tedarikçi ülkelerde düşük karbonlu dönüşümü hızlandırmak için teknik destek ve finansman kanalı yaratıyor. Bu ikili yapı; “sınırda fiyatlama + kalkınma finansmanı” kombinasyonuyla, emisyon azaltımı yatırımlarının hızlanmasını ve ticaretin karbon yoğunluğunun düşmesini hedefliyor.
Global Europe’un Türkiye uygulama penceresi
- NDICI / Global Europe programları kapsamında Türkiye’ye tahsis edilen bütçeler ve projeler (2021–2027 dönemi).
- Yeşil enerji, enerji verimliliği, karbon yakalama ve depolama (CCS), dönüşüm teknolojileri gibi odak alanlar.
- Teknik yardım, kapasite geliştirme ve hibe + kredi bileşenleri.
EIB’nin rolü ve finansal araçları
- EIB’nin “geçiş kredileri”, “yeşil yatırım kredileri” ve “risk paylaşımı mekanizmaları” ile düşük karbonlu altyapı projelerine sağladığı destek.
- Yerel banka aracılığıyla EIB kredilerinin KOBİ’lere ve sanayi şirketlerine iletilmesi modelleri.
- EIB + Global Europe eşleşmeleri: bir projenin hem AB hibesi hem EIB kredisi alabilmesi.
Türkiye için fırsatlar ve sınamalar
Fırsatlar: Teknoloji transferi, sürdürülebilir üretim yatırımları, rekabet avantajı elde etme, düşük faizli krediler ve AB ile uyumun hızlanması.
Sınamalar / riskler: Proje uygulama kapasitesi (devlet ve özel sektör), karşı yatırım payı (“co-financing”) gerekliliği, parasal ve döviz riskleri, proje hazırlık maliyetleri.
Başarılı model önerileri ve pilot projeler
- Türkiye’de yeşil çelik, karbon yakalama, elektrik dağıtımı modernizasyonu gibi pilot projeler için model önerileri.
- Uzman kuruluşlar (YEKA projeleri, Kalkınma Ajansları, KALKINMA BANKASI) ile iş birliği modelleri.
- EIB / AB projelerinden örnek proje senaryoları ve beklenen kazanç / geri dönüş analizleri.
Türkiye merceği: Maruziyet, yatırım ihtiyacı ve rekabet gücü
Türkiye, AB’ye ihracatta CBAM kapsamındaki sektörlerde (özellikle demir-çelik, çimento ve alüminyum) kayda değer paya sahip. 2026 itibarıyla tesis bazlı gömülü emisyon verisi, doğrulanmış MRV süreçleri ve düşük emisyonlu üretim teknolojileri rekabet gücünün belirleyicisi olacak. Ulusal ETS’nin olgunlaşması, elektrik emisyon faktörünün düşürülmesi, geri dönüşüm ve elektrikli ark ocağı yatırımlarıyla emisyon yoğunluğunun azaltılması, CBAM maliyetini sınırlamanın en doğrudan yolu olarak öne çıkıyor.
MRV ve tedarik zinciri: Doğrulama kalitesi ve veri izlenebilirliği
İhracatçı şirketlerin 2025 sonundan itibaren tesis seviyesinde veri kalitesini artırması, üçüncü taraf doğrulama kapasitesine hazırlanması ve tedarik zincirinde ön-sertifikasyon mekanizmaları kurması gerekiyor. Ürün ağacı bazlı LCA ve elektrik tüketiminin saatlik veya aylık karbon yoğunluğu ile eşleştirilmesi, CBAM maliyetinin optimize edilmesi için kritik.
Ticaret jeopolitiği: Karbon kulüpleri, WTO tartışmaları ve 2026–2030 genişleme senaryoları
CBAM, AB’nin iklim politikası ile ticaret kurallarını aynı eksende birleştiriyor. 2026–2030 arasında dolaylı emisyonların kapsamı, yeni ürün kalemlerinin eklenmesi ve “karbon kulübü” benzeri çok taraflı girişimler gündemde kalacak. WTO çerçevesinde ayrımcılık tartışmaları sürerken, tedarik zinciri sertifikasyonu ve karşılıklı tanıma anlaşmaları hukuki belirsizlikleri azaltabilir. Küresel ölçekte ABD, Birleşik Krallık ve G7’nin farklı araçlarla yeşil sanayi politikaları izlemesi, şirketleri çoklu rejime uyumlu raporlama ve fiyatlama sistemleri kurmaya zorluyor.
Stratejik yol haritası: Şirketler ve politika yapıcılar için odak alanları
Şirketler için öncelik, tesis bazlı emisyon ölçümü, doğrulama ve veri yönetişimi ile birlikte düşük karbonlu proses yatırımları. Enerji tarafında yenilenebilir PPA’lar, atık ısı geri kazanımı ve verimlilik projeleri CBAM maliyetini düşürür. Finansmanda, yeşil tahvil/sukuk ve sürdürülebilir kredi yapıları Global Europe ve çok taraflı kalkınma bankalarının imkanlarıyla eşleştirilebilir. Politika yapıcılar açısından; ulusal ETS ile CBAM uyumu, sektör yol haritalarının (çelik, çimento, kimya) güncellenmesi, yerli ekipman-ara teknoloji üretiminin desteklenmesi ve KOBİ’lere teknik rehberlik sağlayan MRV altyapısının güçlendirilmesi belirleyici olacak.
Türkiye’den güncel bağlam: Düzenleme temposu, tedarik zinciri ve finansman
AB tarafındaki mevzuat takvimi hızlanırken, Türkiye’de sanayi ve finans kesimi CBAM’a uyum adımlarını eşgüdümle ilerletmek zorunda. Özellikle izlenebilirlik, ürün pasaportu mantığı ve granüler elektrik emisyon verisi, sektörler arası ortak veri katmanı ihtiyacını ortaya koyuyor. TSKB ve EBRD gibi aktörlerin “geçiş finansmanı” ürünleri, özel sektör yatırımlarını kaldıraçlayabilir. 2026–2030 döneminde yeşil hidrojen, hurda lojistiği ve çimento klinker oranı düşürme çözümleri, maruziyetin yüksek olduğu segmentlerde fark yaratacaktır.
Yeşil haber içgörüleriyle bağlamsal okuma: Yakın tarihli makaleler
AB kurumlarındaki süreç temposu, kurumsal yönetişim ve ticaret politikası başlıklarıyla birleşiyor. Bu makaleyi, yakın tarihli Yeşil Haber içeriklerimizle birlikte okumanızı öneririz: “AB JURI’de 14 Ekim kararı ve 20 Ekim Genel Kurul takvimi” (bkz. bağlantı), “AB ESG direktiflerinde geri adım ve rekabet baskısı” (bkz. bağlantı), “AB çelik ithalat kotalarında olası yarıya inme” (bkz. bağlantı) ve “Türkiye’nin CBAM baskısı altındaki yeşil ekonomi dönüşümü” (bkz. bağlantı). Bu dört başlık, CBAM’ın yalnızca bir çevre politikası değil, aynı zamanda kurumsal raporlama, ticaret savunma araçları ve sanayi rekabetiyle iç içe geçtiğini gösteriyor.
Önümüzdeki eşik: 2025 sonu işletim hazırlığı ve 2026 ilk çeyrek etkileri
2025’in son çeyreğinde firmaların temel önceliği; tesis seviyesinde doğrulanabilir emisyon verisi, sözleşmeye bağlanmış veri paylaşımı, denetim izi ve tedarikçi beyanlarının standartlaştırılması olmalı. 2026’nın ilk çeyreğinde CBAM sertifikası maliyetlerinin fiyatlara yansıtılması beklenirken, veri kalitesi yüksek üreticiler marjlarını koruyabilecek. Global Europe ve çok taraflı fonlarla eşleştirilen dönüşüm yatırımları, rekabet gücünü yalnız bugün için değil, 2030 ufku için de güvence altına alacak.
Yorumlarınızı paylaşın
CBAM ve Global Europe’un Türkiye’deki sanayi dönüşümünü nasıl etkileyeceğini siz nasıl görüyorsunuz?
Yeşil finansman araçları üreticilere yeterli destek sağlayabilir mi?
Fikirlerinizi paylaşarak tartışmaya katılın.
İlgili haberler
- AB JURI 14 Ekim kararı 20 Ekim Genel Kurul
- AB ESG direktiflerinde geri adım ve rekabet baskısı
- AB çelik ithalat kotalarında yarıya inme olasılığı
- Türkiye’nin CBAM baskısı altındaki yeşil ekonomi dönüşümü
- CBAM 2026 öncesi Türkiye ihracatı ve ETS süreci
- AB’nin CBAM adımı Balkanlar’da enerji şirketlerini sarsabilir
© 2025 Yeşil Haber