Ana Sayfa Öne Çıkanlar Gayriresmi park etme tercihleri ve sürdürülebilir kentler

Gayriresmi park etme tercihleri ve sürdürülebilir kentler

Yazar

Eyl 10, 2025 @ 4:44 Değiştirilme tarihi: Eyl 10, 2025 @ 21:16

Sabancı Üniversitesi’nden Prof. Dr. Eren İnci’nin yürüttüğü proje, hibrit tercih modelleriyle gayriresmi parklanmanın ekonomik dinamiklerini ve politika seçeneklerinin olası etkilerini inceliyor.

Bu analiz, daha önce yayımladığımız çerçeve haberde duyurduğumuz çalışmalardan birini derinleştiriyor: Sabancı Üniversitesi 17 Proje TÜBİTAK ARDEB 1001 Desteği Aldı.

Neden bu araştırma önemli?

Hızla büyüyen kent nüfusu ve sınırlı otopark kapasitesi, özellikle gelişmekte olan ülkelerde gayriresmi parklanma davranışını artırıyor. Yol kenarı veya ruhsatsız alan kullanımı, trafik yoğunluğunu, bireysel dışsallıkları ve kayıt dışılığı besleyerek hem kamusal gelirleri hem de kentsel verimliliği olumsuz etkiliyor. Vale benzeri anahtar teslimi uygulamalarda “güven” faktörü öne çıktığı için konu daha da kritik hale geliyor.

sabancı üniversitesi tübitak 1001 gayriresmi park analizi sürdürülebilir kentler hibrit tercih modeli araştırması kentsel ulaşım politikaları gayriresmi parklanma etkisi — Prof. Dr. Eren İnci

Özgün değer: Gayriresmi parklanmanın nedensel ve nicel analizi

Proje, literatürde eksik kalan nedensel ve nicel analizi bir arada sunmayı hedefliyor. Yürütücü: Prof. Dr. Eren İnci. Amaç, gayriresmi park piyasasını kapsamlı bir çerçevede anlamak ve kentsel sürdürülebilirlik ile ulaştırma verimliliği açısından sonuçlarını görünür kılmak.

Yöntem: hibrit tercih modeli ve çok boyutlu veri

Çalışma, kapsamlı bir anket tasarımı ve saha uygulamasıyla veri toplayacak. Hibrit tercih modelleri sayesinde doğrudan gözlemlenemeyen örtük değişkenler modele dâhil edilecek: güven, konfor, risk algısı gibi unsurlar fiyat düzeyi, yürüme mesafesi ve aracı geri alma süresi gibi somut faktörlerle birlikte değerlendirilecek. Sosyoekonomik özellikler ve farklı sürücü tipleri de modele işlenecek.

Uygulama tasarımı ve veri toplama akışı

Pilot çalışma ve ölçek doğrulama

İlk aşamada model çerçevesi ve anket soruları tasarlanacak; ardından pilot uygulamayla yöntem ve ölçüm araçları test edilerek ölçeklerin güvenilirliği ve geçerliliği değerlendirilecek.

Geniş katılımlı saha

Pilot sonrasında geniş katılımlı anket bir anket şirketiyle yürütülecek; yakınsama ve veri kalitesi gibi zorlu süreçler için planlamada esneklik korunacak.

Politika simülasyonları: Düzenleme, kayıt altına alma ve azaltma seçenekleri

Elde edilecek parametrelerle farklı kent politikası senaryoları simüle edilecek. Bu senaryolar, gayriresmi parklanmanın düzenlenmesi, kayıt altına alınması veya azaltılması gibi hedeflerin olası ekonomik ve toplumsal etkilerini karşılaştırmalı biçimde ortaya koyacak.

Yönetim ve ekip işleyişi

Proje yönetimi üç aşamada ilerleyecek: tasarım, uygulama ve analiz. Yürütücüye, biri doktora biri lisans düzeyinde olmak üzere iki bursiyer eşlik edecek. Kullanılacak bilimsel yöntemleri geliştiren ve başarıyla uygulayan uluslararası uzmanlarla iş birliği planlanıyor.

Beklenen yaygın etki ve politika bağlantısı

Sonuçlar, kent yönetimleri ve ilgili bakanlıklar için kanıta dayalı politika önerilerine dönüşecek. Özel sektörde ise vale ve otopark işletmeleri tüketici güvenini artıran, kayıtlı ekonomiye katkı sunan yeni hizmet modelleri geliştirebilecek. Akademik olarak hibrit tercih modellemesinin ulaştırma ekonomisiyle birleştiği disiplinlerarası bir örnek ortaya konacak.

Ulusal stratejilerle uyum: Sürdürülebilir kentler ve akıllı ulaşım

Proje çıktılarının, ülkenin 12. Kalkınma Planı’ndaki “sürdürülebilir kentler”, “sürdürülebilir ulaştırma” ve “akıllı şehir yönetimi” başlıkları ile AB Yeşil Mutabakatına uyum çerçevesinde listelenen “sürdürülebilir akıllı ulaşım” hedeflerine katkı sunması bekleniyor.

Yeşil Haber notu ve sonraki adımlar

Bu çalışma, sürdürülebilir kentler ve akıllı ulaşım politikaları açısından nadir ve değerli bir veri temeli sunmayı vaat ediyor. Yeşil Haber olarak, yöntemin kent ölçeğinde uygulanabilirliği, güven ve risk algısının fiyatlandırma politikalarına yansıması, kayıt dışılığın azalmasına yönelik senaryo sonuçları gibi başlıklarda derinlemesine bir dosya hazırlayacağız. Yayın öncesinde Prof. Dr. Eren İnci’den kısa bir görüş/yanıt seti talep ederek analizi zenginleştirmeyi planlıyoruz.

Konunun iklim ve kentsel ısı adası boyutuna dair önceki analiz yazımız için bakınız.: Park halindeki araçlar kentsel ısı adası etkisini artırıyor.

Okura soru: Kentinizde gayriresmi park sorunu nasıl hissediliyor?

Sizce kentinizde gayriresmi parklanma trafik, ekonomi ve güvenlik üzerinde ne tür etkiler yaratıyor? Belediyelerin öncelikli politikaları neler olmalı?

TÜBİTAK 1001 Programı nedir

TÜBİTAK-ARDEB 1001 Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Projelerini Destekleme Programı, bilimsel bilgi üretimini, teknolojik problemlerin çözümünü ve araştırma kapasitesinin geliştirilmesini hedefleyen bir destek mekanizması. Program kapsamında üniversiteler ve araştırma kurumları tarafından sunulan projeler, özgün değer, yöntem ve yaygın etki kriterleriyle değerlendirilir ve seçilen projeler araştırma bütçesi ve bursiyer desteği alır.