Ana Sayfa AI ABD’nin bakır hamlesi: Küresel tedarik zincirleri tehdit altında

ABD’nin bakır hamlesi: Küresel tedarik zincirleri tehdit altında

Yazar

Tem 9, 2025 @ 19:58 Değiştirilme tarihi: Tem 10, 2025 @ 10:27

1 Ağustos 2025’te yürürlüğe girecek yeni gümrük tarifeleri, stratejik sektörlerde tedarik zincirlerini zorlayacak. AB, Asya ve küresel piyasalar, kararların etkilerini dengelemeye çalışıyor.

ABD’nin yeni tarifeleri ve yeşil ekonomi bağlantısı

ABD Başkanı Donald Trump, 8 Temmuz 2025’te yaptığı açıklamada 1 Ağustos 2025 itibarıyla ithal bakır ürünlerine %50 gümrük vergisi uygulanacağını duyurdu. Karar, yarı iletkenler, ilaç ve kıymetli metaller gibi stratejik sektörleri kapsıyor.

Ayrıca, ilaç üreticilerine %200 oranında vergi uygulanmasının planlandığı ancak bu uygulamanın yürürlüğe alınmadan önce firmalara 1 yıla kadar süre tanınabileceği belirtildi. Ancak tüm yeni tarifelerin 1 Ağustos’ta kesin olarak yürürlüğe gireceği ve herhangi bir erteleme yapılmayacağı vurgulandı.

Bakır, yenilenebilir enerji teknolojilerinin ana bileşenlerinden biri olarak elektrikli araçlardan güneş panellerine kadar birçok alanda kritik bir role sahip. Bu nedenle, bu yeni tarife kararı yeşil dönüşüm maliyetlerini artırabilir ve yatırımları yavaşlatabilir.

AB’nin tepkisi ve tedarik zinciri endişeleri

Avrupa Birliği Komisyonu 9 Temmuz 2025’te, Trump yönetiminin yeni tarifelerine karşı diplomatik girişimlere hız verdi. Özellikle Airbus, BMW ve Mercedes-Benz gibi büyük sanayi şirketlerinin etkilenmemesi için ABD ile müzakereler yoğunlaştırıldı.

%50’lik bakır vergisinin transatlantik tedarik zincirlerinde ciddi aksaklıklara yol açabileceği ifade ediliyor. AB Komisyonu aynı zamanda İtalya’nın UniCredit’in Banco BPM’yi satın almasına ek şartlar getirmesini hukuki açıdan incelemeye aldı. Komisyon, bu tür birleşmelerin yalnızca Brüksel tarafından onaylanabileceğini belirtti.

Bu adımlar, AB’nin ekonomik ve stratejik bağımsızlığını koruma çabalarının bir parçası olarak görülüyor.

Asya’daki gelişmeler ve sürdürülebilirlik etkisi

ABD’nin yeni gümrük tarifelerinin ardından Asya-Pasifik bölgesinde belirsizlik artıyor. 9 Temmuz 2025’te Japonya Merkez Bankası (BOJ) üyesi Junko Koeda, özellikle pirinç fiyatlarındaki beklenmedik artışın enflasyon üzerinde etkili olabileceğini ve küresel ticaret politikalarının arz şokları yaratabileceğini vurguladı.

Bölgedeki şirket haberleri de dikkat çekici. Starbucks (NASDAQ: SBUX), Çin’deki operasyonlarını devralmak isteyen yatırımcıların tekliflerini değerlendiriyor. Samsung ise özellikle yüksek bant genişlikli bellek çipleri üretiminde SK Hynix gibi rakiplerinin gerisinde kalmış durumda. Bu tablo, Asya teknoloji devlerinin sürdürülebilir rekabet kabiliyetine dair endişeleri artırıyor.

Jeopolitik gerginliklerin enerji güvenliğine etkisi

Avrupa Birliği yetkilileri, Rusya’nın Çin menşeili droneları Ukrayna’da kullanmasına sert tepki gösterdi. Gerilim, bir Çin savaş gemisinin Kızıldeniz’de görev yapan Alman keşif uçağına lazer kilitlemesiyle daha da tırmandı ve diplomatik kriz derinleşti.

Bu gelişmelerin yanında, Macar enerji şirketi MOL, Ukrayna’nın Odesa limanından geçen atıl durumdaki petrol boru hattını yeniden faaliyete geçirmek için AB’den destek talep etti. Macaristan, bu girişimle Rus petrolüne bağımlılığını azaltmayı hedefliyor. Projenin hayata geçmesi durumunda bölgenin enerji güvenliği stratejilerinde önemli bir değişim yaşanabilir.

Tüketici güveni, talep ve yeşil ekonomi

ABD’de tüketici harcamaları zayıflama sinyalleri veriyor. Amazon Prime Day’in ilk 4 saatlik satışları, geçen yılın aynı dönemine göre %14 daha düşük gerçekleşti. Bu düşüşte bazı markaların gümrük tarifelerinin yaratacağı baskı nedeniyle kampanyalara katılmaması etkili oldu.

Finansal piyasalarda ise çelişkili sinyaller var. S&P 500 endeksi yeni zirveler görmeye devam ederken, bu yükselişin sadece birkaç büyük teknoloji hissesiyle sınırlı kalması dikkat çekiyor. Goldman Sachs, ABD Merkez Bankası’nın (Fed) beklenenden daha erken faiz indirimi yapacağını öngörerek, endeks beklentilerini yukarı yönlü revize etti.

Öte yandan, Boeing, Çin’e yeniden başlayan ihracatların etkisiyle Haziran ayında 60 uçak teslim ederek son 1.5 yılın en iyi aylık performansına ulaştı.

Piyasa açılışı ve sektörel tepkiler

9 Temmuz 2025 sabahı itibarıyla S&P 500 %0.7, Nasdaq %1.1, Dow Jones %0.5 yükseldi. Özellikle teknoloji ve yapay zeka hisseleri öncülük etti; Nvidia 4 trilyon $ piyasa değerini aştı. Bakır fiyatları %13.25 artışla tarihi rallisine devam etti ve Freeport‑McMoRan hisseleri olumlu etkilendi.

10 yıllık Hazine tahvil faizleri %4.38 seviyesinde biraz gerileyerek, yatırımcıların ticaret gelişmeleri karşısında temkinli olduğuna işaret etti.

Avrupa’daki siyasi ve kurumsal gelişmeler

AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen ve AB Konseyi Başkanı Antonio Costa, Avrupa Parlamentosu’nda önemli konuşmalar gerçekleştirecek. NATO Genel Sekreteri Mark Rutte ile Almanya Başbakanı Friedrich Merz, Berlin’de ortak basın toplantısı düzenleyecek. Ayrıca, AB Ekonomi yetkilisi Valdis Dombrovskis, İtalya Merkez Bankası Başkanı Fabio Panetta ve İtalya Maliye Bakanı Giancarlo Giorgetti ile Roma’da bir araya gelecek.

Avrupa Parlamentosu’ndaki genel kurul oturumlarında AB–ABD ticaret ilişkileri, savunma, enerji dönüşümü ve kurumsal reformlar ana gündem maddeleri arasında yer alacak.

Yeşil dönüşüm, yapay zeka ve bakır: Küresel geçişin kırılgan zemini

Bakır, yalnızca elektrikli araçlar ve güneş panelleri için değil; aynı zamanda yapay zeka veri merkezleri, yarı iletken üretimi ve yüksek verimli kablolama sistemleri için de kritik bir hammadde konumunda. Özellikle son 5 yılda yaşanan AI ivmesi, bu metalin stratejik önemini katlayarak artırdı.

Yapay zeka sistemleri yüksek enerji tüketimi ve soğutma ihtiyacı nedeniyle karmaşık bakır altyapılarına dayanmak zorunda. Bu durum, hem çip üreticilerini hem de veri merkezi inşaat şirketlerini bakır tedarikine bağımlı hale getiriyor.

Dünyanın en büyük bakır üreticileri ve ihracatçıları

Şili: Küresel üretimin yaklaşık %27’sini tek başına karşılıyor. Devlet destekli Codelco, dünyanın en büyük bakır üreticisi.
Peru: Latin Amerika’da Şili’yi takip ediyor ve Çin ile güçlü madencilik ortaklıkları var.
Çin: Hem üretici hem de en büyük ithalatçı; iç pazarın talebi yüksek. Aynı zamanda rafine bakırda dünyada lider.
Demokratik Kongo Cumhuriyeti: Afrika’nın en büyük üreticisi, özellikle kobalt-bakır birlikte çıkarımı ile öne çıkıyor.

Bakırın en büyük ithalatçıları

Çin: Küresel bakır ithalatının %43’ünü gerçekleştiriyor. Elektrik şebekeleri ve AI altyapısında yoğun kullanıyor.
ABD: Yenilenebilir enerji projeleri ve sanayi altyapısı için büyük ithalatçı konumunda.
Almanya: Sanayi üretiminde ve elektrikli araç dönüşümünde önemli rol oynuyor.

ABD’nin %50 tarifesi bu zincire doğrudan müdahale niteliği taşıyor. Bu durum yalnızca üretici ülkeleri değil, aynı zamanda yeşil enerji dönüşümünü merkezine alan tüm ekonomileri etkileyebilir. Özellikle AI odaklı yeni teknolojilerin ivmelendiği bu dönemde, ham maddeye erişim hem stratejik hem de jeopolitik öneme sahip hale geliyor.

Yeşil ekonomi yalnızca karbon salımını azaltmakla değil, aynı zamanda kaynakların demokratikleşmesiyle de ilgilidir. Bu nedenle Yeşil Haber olarak, bakır gibi stratejik madenlerin adil tedarik zincirleri ve uluslararası iş birliği çerçevesinde yönetilmesi gerektiğine inanıyoruz.