Ana Sayfa Yeşil Pulse Yeni Zelanda’nın biyojenik metan hedefi düşürüldü: Küresel “metan muhasebesi” tartışması

Yeşil Pulse

Yeni Zelanda’nın biyojenik metan hedefi düşürüldü: Küresel “metan muhasebesi” tartışması

Yazar

Eki 14, 2025 @ 4:31 Değiştirilme tarihi: Eki 14, 2025 @ 4:31

Yeni Zelanda, 2050 biyojenik metan hedefini 2017 seviyelerine göre yüzde 14–24 aralığına çekti.

Bu gerileme, metanın iklim üzerindeki kısa vadeli etkisi ve GWP* gibi hesaplama yaklaşımları etrafında büyüyen tartışmaları yeniden alevlendirirken, tarım ağırlıklı ekonomiler için politika tasarımının kırılganlığını gösteriyor.

Hızlı bakış

Yeni Zelanda metan hedefini önceki %24–47 aralığından %14–24 aralığına çekti.
Bu değişiklik, tarım baskıları ve ihracat rekabeti gerekçeleriyle savunuluyor.
Bilim insanları bu gerilemeyi “iklim taahhüdünde geri adım” olarak değerlendiriyor.
GWP* adlı hesaplama yöntemi metanın ısınma etkisini daha esnek göstermeye yarıyor.
Türkiye’nin İklim Yasası ve ETS hazırlığı, metan politikalarında fırsat ve risk dengesi taşıyor.

Hedefte net gerileme: 2050’de yüzde 14–24 aralığı

Yeni Zelanda hükümeti, 2050 yılı için biyojenik metan azaltım hedefini 2017 seviyelerine göre yüzde 14–24 aralığına indirdi. Önceki hedef yüzde 24–47 aralığındaydı, yani azaltım oranı neredeyse yarı yarıya düşürüldü. Bu değişiklik, özellikle tarım sektörünün ekonomik baskıları ve çiftçilerin maliyet kaygıları gerekçe gösterilerek yapıldı. Hükümet, 2040 yılında hedefleri yeniden gözden geçireceğini ve uzun ömürlü gazlar için 2050’ye kadar net sıfır taahhüdünü sürdüreceğini belirtti.

Ancak bu yeni aralık, ülkenin 2019’da kabul ettiği İklim Değişikliği Yasası’nın hedefleriyle çelişiyor. Bilim insanları, bu gerilemenin hem yasal hem de iklim bilimi açısından tutarsız olduğunu ve küresel ısınmayı sınırlama çabalarına zarar vereceğini söylüyor. Çünkü metan, karbon dioksite göre çok daha kısa ömürlü olmasına rağmen kısa vadede ısı tutma potansiyeli yaklaşık 80 kat daha yüksek bir gaz.

Eleştirmenlere göre hükümet, “çiftçileri koruma” gerekçesiyle ülkenin uluslararası iklim sorumluluğunu yumuşatıyor. Tarım sektörü, ülke sera gazı emisyonlarının neredeyse yarısını oluşturduğu için bu gevşeme, iklim politikalarının genel etkisini önemli ölçüde zayıflatabilir.

Tepkiler ve meşruiyet tartışması: bilim insanları ve sivil toplumun eleştirileri

Çevre örgütleri ve çok sayıda iklim bilimci, yeni aralığın önceki yasal hedeflere göre belirgin bir geri gidiş olduğunu, iklim eyleminde “geri kayma” riski yarattığını ve hesaplama yöntemlerinde esnekliğin suistimal edilmemesi gerektiğini vurguluyor. Bilim çevrelerinde, azaltım yerine “ek ısınmayı sıfırlama” söyleminin siyasi rahatlık sağladığı, ancak toplam ısınmayı sınırlamak için daha yüksek fiili kesintilerin gerekli olduğu görüşü öne çıkıyor. Bu eleştiriler, toplumda tarımın ekonomik ağırlığı ve ihracat hassasiyetiyle çakışan çok katmanlı bir gerilimi görünür kılıyor.

GWP* ve “no additional warming” yaklaşımı: Hesap tutuyor mu

GWP* metodolojisi, metanın kısa atmosferik ömrünü dikkate alarak ısınmayı “akışa” göre ölçer. Bu sayede sabitlenen metan seviyeleri “ek ısınma yok” diye sunulabilir. Eleştirmenler, bu yaklaşımın ülkelerin gerçek azaltım baskısını gevşetebildiğini ve tarihsel olarak yüksek hayvancılık emisyonlarına sahip ekonomilere orantısız bir esneklik tanıyabildiğini belirtiyor. Savunucular ise GWP*’ın metanın fiziksel özelliklerine daha uygun olduğunu ve politika tasarımında daha isabetli sinyal verdiğini savunuyor. Tartışmanın özü, muhasebe yöntemi seçiminin hedefleri ve kamu algısını fiilen şekillendirmesi.

Uygulama gerçeği: Fiyatlandırma planının rafa kalkması ve politika bütünlüğü

Yeni Zelanda, 2024’te tarımsal emisyonları fiyatlamaya dönük planlarını geri çekmişti. Hükümet, gönüllü işbirliği ve teknolojiye dayalı azaltım yolunu öne çıkarıyor. Ancak fiyat sinyali olmadan ölçme, raporlama, doğrulama ve yaptırım gibi yönetişim araçlarının yeterliliği sorgulanıyor. Hedef aralığının düşürülmesi, politika bütünlüğü, yasal güvenlik ve ticaret ortaklarının beklentileri açısından da yeni belirsizlikler üretiyor.

Küresel bağlam: Tarım, ticaret ve iklim hedeflerinde kırılgan denge

Metan ağırlıklı tartışma sadece Yeni Zelanda’ya özgü değil. Özellikle hayvancılık yoğun ekonomilerde tarım gelirleri, gıda güvenliği ve ihracat rekabeti, iklim hedefleriyle aynı masada pazarlık konusu oluyor. Bu pazarlıkta muhasebe metodolojisi seçimi, geçişin hızını ve yük paylaşımını belirgin biçimde etkiliyor. Küresel ölçekte metan azaltımı, kısa vadede ısınmayı sınırlamak için en yüksek kaldıraçlardan biri olarak görülse de, uygulama tasarımındaki nüanslar hedeflerin gerçek dünyadaki etkisini belirliyor.

Türkiye açısından tablo: İklim yasası, ETS hazırlığı ve metan gündemi

Türkiye, Temmuz 2025’te ilk kapsamlı İklim Yasası’nı kabul ederek ulusal emisyon ticaret sistemi için yasal zemini oluşturdu. Pilot ETS’nin 2026’da başlaması planlanıyor ve karbon piyasası yönetişimi için kurumsal çerçeve netleşiyor. Türkiye’nin metan profilinde tarım ve atık yönetimi öne çıkarken, petrol ve gaz altyapısında sızıntıların izlenmesi, düzenlenmesi ve teknoloji yatırımları da önem kazanıyor. Yeni Zelanda örneği, Türkiye’nin ETS tasarımında metan için izleme, doğrulama ve teşvik mekanizmalarını açık ve kararlı kurgulamasının gerekliliğine işaret ediyor.

Politika tasarımı için çıkarımlar: Amaç, araç ve muhasebenin uyumu

Hedef iddiası, muhasebe yöntemi ve politika araçlarının aynı yönde hizalanması kritik. Türkiye’nin tarım, atık ve enerji alt sektörlerinde ölçüm altyapısını güçlendirmesi, metan azaltımını finansman ve teknoloji teşvikleriyle desteklemesi ve fiyat sinyalini güçlendiren ETS kurallarıyla tamamlaması, hem AB ile ticarette hem de 2053 net sıfır vizyonunda güvenilirlik sağlayacak.

Teknik ve yönetişim önerileri: İzleme, teşvik ve adil geçiş

Birincisi, metan için sağlam bir ölçme, raporlama ve doğrulama sistemi, sızıntı tespiti ve hızlı müdahale kapasitesiyle desteklenmeli. İkincisi, tarımda yem katkıları, gübre yönetimi, biyogaz ve atık depolama gazı geri kazanımı gibi çözümler ekonomik teşviklere ve hedefli hibelere bağlanmalı. Üçüncüsü, muhasebe metodolojisi tercihi şeffaf biçimde gerekçelendirilmeli. GWP* gibi yaklaşımlar kullanılsa dahi fiili azaltım patikasını sulandırmayacak koruyucu hükümler getirilmeli. Son olarak, çiftçiler ve yerel yönetimler için adil geçiş araçları, gelir dalgalanmalarını ve yatırım riskini yönetmek açısından belirleyici olacaklar.

Zayıflayan hedefler güçlü uygulamayı gerektirir

Yeni Zelanda’nın metan hedefini düşürmesi, kısa vadeli baskılarla iklim politikasının nasıl geri esneyebileceğini gösteriyor. Bu tablo, ülkelerin hedefleri yalnızca kağıt üzerinde değil, ölçülebilir uygulama araçlarıyla güvence altına almaları gerektiğini hatırlatıyor. Türkiye’nin iklim yasası ve yaklaşan ETS süreci, metan özelinde bilim temelli, şeffaf ve sektörlerle uzlaşı içinde tasarlanacak politikalar için önemli bir fırsat penceresi sunuyor.

GWP* nedir ve neden tartışma yaratıyor?

GWP* (Global Warming Potential Star), kısa ömürlü gazların ısınma etkisini hesaplarken kullanılan yeni bir yöntem. Geleneksel yöntem olan GWP100, gazın 100 yıllık süredeki toplam ısı tutma etkisini hesaplarken, GWP* metanın kısa atmosferik ömrünü dikkate alır ve “akışa dayalı” bir ölçüm yapar. Bu sayede, metan salımları sabit tutulduğu sürece “ek ısınma yaratmıyor” gibi bir sonuç çıkarılabilir.

Ancak eleştirmenler bu yaklaşımın ülkelerin fiili azaltım baskısını hafiflettiğini savunuyor. Örneğin, metan emisyonları sabit kalsa bile atmosferdeki ısınmaya katkısı devam ederken, GWP* yöntemi bu etkiyi olduğundan küçük gösterebilir. Bu da, özellikle hayvancılık ağırlıklı ekonomiler için “rahatlatıcı” ama iklim açısından riskli bir tablo yaratabilir.

Destekleyenler ise GWP*’ın bilime daha uygun olduğunu, çünkü metanın kısa ömürlü doğasını doğru yansıttığını söylüyor. Ancak genel uzlaşı, bu metodun hedefleri yumuşatmak için değil, tamamlayıcı bir analiz aracı olarak kullanılması gerektiği yönünde.