IMO’nun 2025’te başlattığı uluslararası düzenleme, deniz taşımacılığını 2050 yılına kadar net sıfır emisyon hedefine ulaştırmayı amaçlıyor. Küresel taşımacılık karbon sorumluluğuyla yüzleşiyor.
Dünya ticaretinin yaklaşık %90’ı deniz yoluyla gerçekleşiyor. Ancak bu dev sektör, aynı zamanda küresel sera gazı salımlarının %3’ünü oluşturuyor. Uzun yıllar boyunca iklim politikalarının dışında kalan bu alan, 2025 Nisan ayında Uluslararası Denizcilik Örgütü’nün (IMO) liderliğinde tarihi bir dönüşüme sahne oldu.
Uluslararası Denizcilik Örgütü (IMO – International Maritime Organization), deniz taşımacılığının güvenliğini sağlamak ve deniz kirliliğini önlemek amacıyla Birleşmiş Milletler’e bağlı olarak, küresel düzenlemeler geliştiren uzman kuruluş. IMO, 83. Deniz Çevresi Koruma Komitesi oturumunda, denizcilik sektörünü 2050’ye kadar net sıfır emisyon hedefine taşıyacak bağlayıcı düzenlemeleri onayladı.
IMO Genel Sekreteri Arsenio Dominguez, bu kararın “çok taraflılığın işlevselliğini ve BM yapılarının çözüm üretebildiğini gösterdiğini” söyledi.
Emisyon azaltımı için yıllar süren diplomatik zemin
IMO’nun iklim hedeflerine giden yolu 2011’de başlattığı enerji verimliliği önlemleriyle şekillendi. 2018’de yayımlanan ilk sera gazı stratejisiyle sektörün karbon ayak izi resmiyet kazandı. 2023’te ise hedefler keskinleşti: 2030’a kadar en az %20, 2040’a kadar en az %70 emisyon azaltımı ve sıfır emisyonlu yakıtların kullanımı.
2025’te onaylanan Net Sıfır Çerçevesi, bu hedefleri yasal zorunluluk haline getiriyor. Uygulamanın ilk yılı olarak 2028 belirlendi.
Yakıt standardı ve karbon fiyatları
Net Sıfır Çerçevesi iki temel düzenlemeye dayanıyor:
- Küresel yakıt standardı: Deniz yakıtlarının sera gazı yoğunluğunu yıllık bazda düşürmeyi hedefliyor.
- Karbon fiyatlandırma mekanizması: Belirlenen emisyon sınırını aşan gemiler, ‘düzenleyici birim’ satın alarak ya da IMO Net Sıfır Fonu’na ödeme yaparak denge sağlamak zorunda.
Düşük emisyonla faaliyet gösteren gemiler fazladan kredi kazanabilecek. Bu krediler satılabilir olacak, böylece piyasada temiz teknolojiye yönelimi artıracak.
Toplanan gelirler, IMO Net Sıfır Fonu aracılığıyla yönetilecek ve gelişmekte olan ülkelere teknoloji transferi, altyapı yatırımı ve düşük karbonlu gemi projeleri için kullanılacak. Fonun dağıtımı, şeffaflık ve denetim ilkeleri çerçevesinde gerçekleştirilecek; öncelik, iklim değişikliğinden en fazla etkilenen ülkelere verilecek.
Büyük gemiler hedefte: Kapsam ve denetim
Yeni düzenlemeler, 5.000 grostonun üzerindeki büyük gemileri kapsıyor. Bu gemiler, tüm sektör emisyonlarının yaklaşık %85’inden sorumlu.
Kuralların uygulanması; sertifikasyon, doğrulama, denetim ve düzenli raporlama ile takip edilecek. Özellikle küçük ada devletleri ve az gelişmiş ülkeler, uyum sürecinde IMO’dan teknik destek alacak.
Alternatif teknolojiler ve insan faktörü birlikte ilerliyor
IMO, sektördeki dönüşümün sadece teknolojiyle değil, insan kaynağıyla da desteklenmesi gerektiğini vurguluyor. Yeni dönemin öne çıkan teknolojileri arasında şunlar var:
- Amonyak ve hidrojen gibi düşük karbonlu yakıtlar
- Rüzgar ve güneş destekli hibrit çözümler
- Gemi içi karbon yakalama sistemleri
Dominguez’in deyimiyle, “Denizcilik sektöründe rüzgarın varlığını yeniden keşfediyoruz.” Ancak bu teknolojilerin yaygınlaşması için denizcilerin güvenlik ve işletme eğitimlerinin artırılması kritik önem taşıyor.
IMO’nun gündemindeki karbon dışındaki etkiler
IMO’nun çevresel düzenlemeleri sadece karbon salımıyla sınırlı değil. Kurum, gemilerin çevre üzerindeki diğer etkilerini de azaltmaya çalışıyor:
- Biofouling: Gemi gövdelerine tutunan canlıların oluşturduğu sürtünmenin ve yakıt tüketiminin azaltılması
- Su altı gürültüsü: Deniz yaşamını tehdit eden akustik kirliliğin sınırlandırılması
- Balast suyu yönetimi: İstilacı türlerin taşınmasını engelleyen filtreleme ve kontrol sistemleri
Kritik karar: Zor geçen oylamada uzlaşma sağlandı
IMO’nun Londra’daki toplantısında kabul edilen çerçeve, ABD dahil yaklaşık 12 ülkenin ilk karşıt tutumuna rağmen, oy çokluğuyla geçti. Bu sonuç, denizcilikte iklim önlemleri konusunda küresel işbirliğinin mümkün olduğunu gösterdi.
MARPOL Sözleşmesi’nin VI. Ek’i kapsamında yapılan değişikliklerin resmen kabulü 2025 Ekim ayında planlanıyor. Yürürlük tarihi ise 2027.
Uygulama detayları şekilleniyor
IMO, yeni çerçevenin uygulamaya geçmesi için detaylı rehberler ve ülkelere özel geçiş destek mekanizmaları geliştirecek. Karbon fiyatlaması ve alternatif yakıt altyapısına geçişin yükünü azaltmak için fon kaynakları bu amaçla kullanılacak.
Dominguez’in ifadesiyle: “Bu sadece ilk adım”. Sürecin sürekli olarak analiz edileceğini, düzenli gözden geçirme ve iyileştirme adımlarıyla ilerleyeceğini vurguladı.
Denizcilik sektörünün iklimle sınavı başlıyor
Net Sıfır Çerçevesi, dünyanın en büyük ulaşım sektörlerinden biri olan deniz taşımacılığının iklim krizine karşı sorumluluk üstlenmesini sağlayacak. Zorunlu hedefler, piyasa temelli teşvikler ve adil geçiş mekanizmaları sayesinde sektördeki karbon ayak izi önemli ölçüde azaltılabilir.
IMO Genel Sekreteri süreci şöyle özetliyor: “Mesele doğru yapıp yapmayacağımız değil. Zaten doğru yoldayız. Bu bir geçiş süreci ve biz ilk adımı attık”.
İlgili Makaleler
- ABD, IMO karbon vergisi görüşmelerinden çekildi
- Dünya deniz taşımacılığının yeşil dönüşümde yaşadığı zorluklar
- Deniz taşımacılığında pnömatik tahrik sistemlerinin avantajları
- Dünyanın ilk tam elektrikli destek gemisi eCSOV üretiliyor
- Jeotermal enerji Türkiye’nin temiz enerji hedeflerine nasıl katkı sağlıyor?
© 2025 Yeşil Haber