Ana Sayfa Öne Çıkanlar BM Okyanus Zirvesi’nde plastik kirliliğine karşı birlik çağrısı

BM Okyanus Zirvesi’nde plastik kirliliğine karşı birlik çağrısı

Yazar

Haz 17, 2025 @ 0:45 Değiştirilme tarihi: Haz 17, 2025 @ 0:45

Nice’teki BM Okyanus Zirvesi’nde 95’ten fazla ülke, plastik kirliliğini sona erdirmek için bağlayıcı bir küresel anlaşma talep eden bildiriyi kamuoyuna sundu.

Fransa’nın Nice kentinde düzenlenen Birleşmiş Milletler Okyanus Konferansı’nda, çoğunluğu Küresel Güney’den gelen 95’i aşkın ülke, plastik kirliliğine karşı daha güçlü ve somut adımlar atılması gerektiğini vurgulayan “Nice Wake-Up Call” başlıklı bir bildiri yayımladı.

Bildiri, plastik sorununun çözümünde başarının ancak beş temel unsura dayanan bir yaklaşımla mümkün olabileceğini ortaya koyuyor: Plastik üretiminin de dahil olduğu tam yaşam döngüsü yaklaşımı, zararlı kimyasallar ve sorunlu plastiklerin aşamalı olarak yasaklanması, ürün tasarımının iyileştirilmesi, uygulanabilir finansal ve teknik destek mekanizmalarının geliştirilmesi ve anlaşmanın zaman içinde güncellenebilir olması.

Fransa Ekolojik Dönüşüm Bakanı Agnès Pannier-Runacher zirvede yaptığı açıklamada, “Yalnızca geri dönüşüm ve atık yönetimiyle bu krizi çözemeyiz. Bu bir yanılsamadır” diyerek, üretim odaklı tedbirlerin önemini vurguladı.

Nice Zirvesi’nde 95’ten fazla ülke, plastik kirliliği için yasal bağlayıcılığı olan küresel bir anlaşma talebiyle ortak bildiri yayınladı

Anlaşma neden tıkandı, hangi ülkeler neyi savunuyor?

Birleşmiş Milletler öncülüğünde 2022’de başlayan plastik anlaşması müzakereleri, 2024 yılı sonunda Güney Kore’de yapılan oturumda sonuçsuz kaldı. Ana anlaşmazlık, plastik üretiminin azaltılmasını savunan ülkeler ile yalnızca atık yönetimi ve geri dönüşüm stratejilerine odaklanan petrokimya merkezli ekonomiler arasında ortaya çıktı.

Üretim sınırlamaları olmadan geri dönüşüm sistemlerinin tek başına etkili olamayacağı artık net biçimde kabul görüyor. Birleşmiş Milletler’e göre her yıl dünya genelinde yaklaşık 400 milyon ton plastik üretiliyor. Bunun yalnızca %9’u geri dönüştürülüyor. 11 milyon ton plastik atık ise doğrudan denizlere karışıyor.

Deniz yaşamı tehlikede: Okyanuslardaki kirliliğin %80’i plastik kaynaklı

BM Genel Sekreteri António Guterres, zirvenin açılışında yaptığı konuşmada her gün 2.000’den fazla çöp kamyonu dolusu plastik atığın denizlere, nehirlere ve göllere döküldüğünü belirtti. Guterres, plastik kirliliğinin deniz canlıları ve ekosistemler üzerindeki etkisinin yanı sıra, mikroplastiklerin insan sağlığı için de ciddi bir tehdit oluşturduğuna dikkat çekti.

Araştırmalar, mevcut üretim eğilimlerinin sürmesi halinde 2060 yılına kadar küresel plastik üretiminin üç katına çıkabileceğini gösteriyor. Bu senaryo, mevcut sistemlerle kirliliğin kontrol altına alınmasını neredeyse imkânsız hale getiriyor.

Cenevre süreci belirleyici olacak: Söz değil, somut adımlar zamanı

Center for International Environmental Law (CIEL) kıdemli hukukçularından Andres del Castillo, Nice bildirisine ilişkin yaptığı değerlendirmede, bunun bir “başlangıç seviyesi” olduğunu ve asıl ilerlemenin Cenevre’deki görüşmelerde ortaya konulacak yasal bağlayıcılığı olan hükümlerle sağlanacağını vurguladı.

Avrupa Birliği Çevre Komiseri Jessica Roswall da sürecin ilerleyebilmesi için tüm taraflara yapıcı diyalog çağrısında bulundu. Bildiride sunulan beş temel ilkenin gelecekteki anlaşmalar için asgari standart kabul edilmesi gerektiği belirtiliyor.

Yetkililer, plastik krizine dair sadece iyi niyet ifadelerinin yetersiz kaldığını, gerçekçi ve uygulanabilir düzenlemelere ihtiyaç duyulduğunu özellikle vurguluyor.

Türkiye neden daha aktif bir rol üstlenmeli?

Akdeniz’e kıyısı olan Türkiye, plastik kirliliğinden en fazla etkilenen ülkeler arasında yer alıyor. 2023 yılı verilerine göre Türkiye’den denizlere karışan plastik atık miktarı 1 milyon tona yaklaşıyor. Ülkede geri dönüşüm kapasitesi sınırlı ve toplama sistemleri yaygın değil; pek çok plastik atık doğrudan doğaya terk ediliyor.

Türkiye, deniz yaşamını ve kıyı ekosistemlerini koruma hedefiyle, uluslararası çevre politikalarında daha etkin rol üstlenebilir. Ağustos ayında Cenevre’de yeniden başlayacak müzakerelerde aktif ve kararlı bir tutum benimsenmesi, hem bölgesel çevre güvenliği hem de küresel iklim diplomasisi açısından önemli kazanımlar sağlayabilir.