Araç lastiklerinin aşınmasından kaynaklanan mikroplastikler, su ekosistemlerinden solunum yoluyla insan vücuduna kadar yayılıyor. Bilim insanları, bu görünmez kirleticilere karşı düşük maliyetli ve doğa dostu bir çözüm sunuyor: Biochar filtre sistemleri.
Plastik atıklar söz konusu olduğunda genellikle ambalajlar ya da şişeler akla gelirken, lastikler en büyük mikroplastik kaynaklarından biri olarak göz ardı ediliyor. Her yıl ortalama 6 milyon ton lastik tozu doğaya yayılıyor. Bilimsel tahminler, mikroplastik kirliliğinin %28 ila %45’inin bu aşınma kaynaklı partiküllerden geldiğini ortaya koyuyor.
Zehirli kimyasallar su ekosistemlerini tehdit ediyor
Lastikler yalnızca kauçuk içermiyor; aynı zamanda çevreye zararlı çeşitli kimyasallar da barındırıyor. Bunlardan biri olan çinko oksit, balıklar gibi sucul canlılara zehir etkisi yaparken, 6PPD-Q adlı bileşik 2020 yılında ABD’nin Washington eyaletinde coho somonlarının kitlesel ölümlerine neden olmuştu. 6PPD-Q, balıkların solungaç sistemlerini bozarak ani ölümlere yol açan bir toksin olarak tanımlanıyor. Yağmur sularıyla yolların kenarından su yollarına ulaşan bu maddeler, deniz ekosistemini ciddi biçimde etkiliyor.
Soluduğumuza dikkat: Lastik tozları havada da var
Lastik aşınmasından kaynaklı mikroparçacıklar sadece suda değil, aynı zamanda havada da bulunuyor. Çaplarının küçüklüğü sayesinde kolayca solunabilen bu partiküller, insan sağlığı için gizli bir tehdit. 2022 yılında Çin’de yapılan bir araştırmada, 6PPD kalıntısının yetişkinler, çocuklar ve hamile kadınların idrarında tespit edilmesi, bu kimyasalın solunum yoluyla vücuda girdiğini ortaya koydu. Organ hasarına neden olabileceği düşünülse de, etkileri tam olarak bilinmiyor.
Biochar filtrelerle %97’ye varan arıtma mümkün
ABD, University of Mississippi’den kimyacılar Olubusoye ve Cizdziel, biochar temelli basit bir filtre sistemi geliştirdi. Pirinç kabuğu ve çam talaşı gibi tarımsal atıklardan oluşan bu filtreler, su çıkış noktalarına yerleştirildi ve 2 aylık süreç boyunca test edildi. Sonuç: Biochar filtreler, lastik kaynaklı mikroplastiklerin %97,6’sını yakalayabildi.
Biochar, ayrıca toprak verimliliğini artırma ve karbon tutumu gibi alanlarda da çevresel çözümler sunan bir materyal olarak biliniyor.
Ekonomik ve doğa dostu ama yaygınlaşma ihtiyacı var
Bu filtre sistemi hem düşük maliyetli hem de geri dönüşüm temelli olmasıyla dikkat çekiyor. Ancak etkisi, sınırlı bir boyutta: Yalnızca suya karışan partikülleri tutabiliyor. Havadaki yayılım için farklı teknolojilere gerek duyuluyor. Yine de, bu tarz doğa dostu çözümlerin yaygınlaşması, daha temiz bir gelecek için atılacak anlamlı adımlardan biri olabilir.
Avrupa Birliği bu tür lastik kaynaklı kirleticiler için henüz kapsamlı bir düzenleme getirmemiş olsa da, bilimsel bulgular bu konuda artan bir baskı oluşturuyor.
Türkiye için somut bir adım: Yağmur suyu tahliyelerine biochar entegrasyonu
Türkiye’deki özellikle büyükşehirlerde yoğunlaşan trafik ve yetersiz yağmur suyu altyapısı düşünüldüğünde, bu filtre sistemleri kanalizasyon çıkışlarında pilot olarak uygulanabilir. Tarımsal atıkların değerlendirilmesiyle hem çevre koruma hem de atık yönetimi konusunda yerli ve uygun maliyetli bir adım atılmış olur. Özellikle İstanbul, İzmir ve Bursa gibi yoğun yağış alan metropollerde bu sistemin deneme uygulamaları belediyeler tarafından desteklenebilir.
Mikroplastik kirliliğiyle mücadelede yerel adımlar belirleyici olabilir
Lastik kaynaklı mikroplastiklerin etkileri yeni yeni görünürlük kazanırken, bu sorunun boyutu giderek daha net anlaşılıyor. University of Mississippi (ABD) tarafından yürütülen ve Sustainability dergisinde yayımlanan bilimsel çalışmaya göre, biochar içeren filtre sistemleri bu görünmez kirliliğe karşı yenilikçi, doğa dostu ve uygulanabilir bir çözüm sunuyor. Yerel yönetimlerin bu sistemleri pilot bölgelerde devreye alması, çevre ve toplum sağlığı açısından somut bir ilerleme sağlayabilir. Bu tür çözümlerin desteklenmesi, yaygınlaştırılması ve mevcut altyapılarla entegre edilmesi artık kritik bir ihtiyaç haline geliyor.
İlgili makaleler
- Mikroplastiklere karşı su altı devriyesi: mikrotemizleyiciler
- Sudaki mikroplastiklere karşı bamya ve çemen otu
- Mikroplastikler faydalı olabilir: kanalizasyon kirliliği tespiti
© 2025 Yeşil Haber