Ana Sayfa Nükleer ABD Enerji Bakanı: “8 yılda ticari füzyon mümkün”. Türkiye için ne anlama...

ABD Enerji Bakanı: “8 yılda ticari füzyon mümkün”. Türkiye için ne anlama geliyor?

Yazar

Eyl 20, 2025 @ 23:32 Değiştirilme tarihi: Eyl 20, 2025 @ 23:41

ABD Enerji Bakanı Chris Wright, Bloomberg’e füzyondan ticari elektrik için “8 yıl kadar yakın” bir ufuk verdi.

Artan veri merkezi ve yapay zeka elektriği talebiyle bu iddia, Fransa’daki ITER ilerlemeleri ve Çin’in toryum/MSR çalışmalarıyla birlikte küresel füzyon yarışına yeni bir ivme anlamına geliyor.

Hızlı bakış

ABD Enerji Bakanı Chris Wright, ticari füzyon elektriğinin 8 yıl içinde mümkün olabileceğini söyledi.
Lawrence Livermore Ulusal Laboratuvarı 2022’de net enerji kazancı sağlayan ilk füzyon deneyini gerçekleştirdi.
Helion ve CFS gibi şirketler büyük teknoloji firmalarıyla iş birliği yaparak 2030’lara pilot santral hedefliyor.
Fransa’daki ITER ve Çin’in toryum tabanlı çalışmaları küresel füzyon yarışının diğer önemli ayakları.
Türkiye, Akkuyu Nükleer Santrali ve SMR yatırımlarıyla bugünkü fisyonu ilerletirken gelecekte füzyona hazırlanıyor.

ABD’nin füzyon iddiası: “8 yıl” ifadesi ve arka plan

ABD Enerji Bakanı Chris Wright, Bloomberg’e verdiği röportajda önümüzdeki on yılda füzyondan ticari elektrik üretiminin mümkün olduğunu, bunun da “8 yıl kadar” kısa bir sürede gerçekleşebileceğini söyledi. Bloomberg haberi bu açıklamanın altını çizerken, ifadenin bir takvim vaadi değil, ABD’nin füzyon Ar-Ge yol haritasına güvenin göstergesi olduğunu da ima ediyor.

Bilimsel dayanak: LLNL’de 2022 atılımı ve yinelenen “ignition” kayıtları

ABD’nin iddiasının arkasında Lawrence Livermore Ulusal Laboratuvarı’ndaki (LLNL) National Ignition Facility deneyleri var. 5 Aralık 2022’de 2,05 MJ lazer girdisine karşı 3,15 MJ çıkış elde edilerek ilk kez net-enerji kazancı (“ignition”) sağlandı. Sonraki çalışmalarda enerji verimi artırıldı. ABD Enerji Bakanlığı ve LLNL/NIF bu kilometre taşlarını doğrularken, 2025’te daha yüksek enerji kazançları da bildirildi.

Özel sektör ivmesi: Helion, CFS ve Big Tech bağlantısı

Özel sektör ABD’de füzyona hızla sermaye aktarıyor. Helion, 2023’te Microsoft ile 2028 hedefli bir elektrik alım anlaşması (PPA) imzaladı; 2025’te yeni yatırımlarla değerlemesini büyüttü. CFS ve TAE gibi girişimler de teknoloji devleriyle iş birliği yapıyor. Reuters ve sektör haberleri, ABD’nin 2030–2035 bandında pilot santral hedefleyen lider bir merkez haline geldiğini gösteriyor.

Avrupa ve Fransa: ITER’in rotası ve girişim ekosistemi

Dünyanın en büyük tokamak projesi ITER, Fransa Cadarache’ta ilerliyor. Proje takvimi “ilk plazma” için 2030’ların ortasını, döteryum-trityum (D-T) operasyonları için ise daha ileri bir zamanı işaret ediyor. Ayrıca Fransa merkezli Renaissance Fusion gibi girişimler, Fransa2030 kapsamında kaynaklarla füzyon teknolojilerini ticarileştirmeye çalışıyor. ITER bültenleri Avrupa’daki ivmeyi özetliyor.

Çin: Toryum eriyik tuz reaktörü (MSR) ve ileri nükleer yelpazesi

Çin’in Gansu’da TMSR-LF1 adlı toryum tabanlı eriyik tuz reaktörü prototipi 2023’te kritik oldu; 2024 ve 2025 gelişmeleriyle program ilerliyor. Bu hat, füzyon dışında ileri fisyon teknolojilerinde de deneysel bir öncülük sunuyor. TMSR-LF1 kaynakları ve uluslararası raporlar, 2030’a doğru daha büyük ölçekli MSR planlarını işaret ediyor.

AI ve veri merkezleri çağı: Baz yük ve 7/24 temiz elektrik ihtiyacı

Yapay zeka eğitimi ve bulut veri merkezleri elektrik talebini artırıyor. Bu durum, 7/24 çalışan temiz baz yük kaynaklarını stratejik hale getiriyor. ABD’nin “8 yıl” füzyon söylemi, bu talep dalgasına teknolojik bir yanıt iddiası olarak da okunabilir. Sektör haberleri bu bağlantıyı açıkça ortaya koyuyor.

Türkiye bağlamı: Akkuyu’da %90+ seviye, SMR ve 2050 hedefi

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, Teknofest’te Türkiye’nin kesintisiz baz yük için mutlaka nükleer kapasiteye sahip olması gerektiğini vurguladı. Akkuyu’nun birinci reaktöründe “%90’ların üzerinde” fiziksel gerçekleşme sağlandığını belirten Bakan, küçük modüler reaktör (SMR) çalışmalarının da ilerlediğini ifade etti. Yeşil Haber’deki “Türkiye 2050: 20 GW nükleer hedefi” ve “Yerli reaktör çağrısı” analizlerimiz de bu tabloyu ortaya koyuyor.

Türkiye’nin zorlukları

SMR yatırımları için yerli sanayi uyumu, lisanslama süreçleri ve finansman en kritik başlıklar. Füzyon penceresi açıldığında hazır olabilmek için bu engelleri bugünden aşmak gerekiyor.

Yeşil Haber dosyası: Füzyonda nereden nereye?

Füzyon hattını uzun süredir takip ediyoruz: manyetik kaçaklar üzerine yapılan ilerleme notları, reaktör bileşenleri gelişmeleri ve soğuk füzyon tartışmaları dosyalarımız mevcut. ABD’den gelen “8 yıl” iddiası bu zincirde yeni bir aşama olarak kayda geçiyor.

Ne beklemeliyiz? Yol ayrımları ve gerçekçilik payı

ABD’nin iddiası cesur. Ancak regülasyon, malzeme bilimi, maliyet düşüşü ve üretim ölçeklemesi kritik belirleyiciler olacak. ITER gibi uzun soluklu projeler ile özel sektörün hızlı prototip hedefleri arasında tempolar farklı. Bu nedenle 8–15 yıllık ufuk, iyimser ama şartlı bir pencere olarak görülmeli. ITER ve LLNL çalışmaları, yolu gösteren iki ana referans.

Türkiye için stratejik not: Bugün fisyon, yarın füzyon için hazırlık

Kısa-orta vadede baz yük için fisyon (Akkuyu ve muhtemel SMR’ler) kritik olmaya devam edecek. Paralelde üniversite-sanayi iş birlikleri, malzeme/lazer/plazma çalışmaları ve tedarik zinciri geliştirmeleriyle füzyon kulvarına da erken uyum sağlanması, 2030’ların olası penceresine Türkiye’yi hazır oyuncu olarak yerleştirebilir.

Sizce Türkiye 2030’larda küresel füzyon penceresine hazır olabilir mi?

Kaynaklar ve ileri okuma

- ABD Enerji Bakanı Chris Wright profili: energy.gov
- Bloomberg röportajı: Bloomberg
- LLNL/NIF ignition: energy.gov, LLNL/NIF
- Big Tech yatırım/ekosistem: Reuters
- Helion–Microsoft PPA: Helion
- ITER akışı: iter.org
- Çin TMSR-LF1: Wikipedia