Ana Sayfa Öne Çıkanlar Artan dolu riski: Türkiye ve dünya için sürdürülebilir uyarı

Artan dolu riski: Türkiye ve dünya için sürdürülebilir uyarı

Yazar

Tem 21, 2025 @ 12:06 Değiştirilme tarihi: Tem 21, 2025 @ 12:36

NBC ve Victor Gensini’den gelen uyarılar ışığında, Türkiye’de de artan dolu tehlikesini ve çatışan hava koşullarının neden olduğu beklenmedik riskleri değerlendiriyoruz.

NBC ve bilim insanı Victor Gensini: Dolu zararları son 50 yılda arttı

NBC ve Associated Press’in kapsamlı haberlerine göre, küresel ısınma dolu şiddetini ve sıklığını artırıyor. ABD’de yılda 10–15 milyar USD arasında hasara yol açan dolu, artık sadece yaygın değil, aynı zamanda daha yıkıcı hale gelmiş durumda.

Victor Gensini liderliğindeki Northern Illinois Üniversitesi araştırma grubu, Nature Climate and Atmospheric Science’de yayınlanan çalışmalarında, havada oluşan en büyük dolu tanelerinin hacminin iklim değişimiyle birlikte %15–75 oranında arttığını gösteriyor.

Ayrıca Gensini, büyük konveksiyon sistemlerinin artmasının temel nedenlerinden birinin, yüzeydeki sıcaklık ve nemin yükselmesiyle atmosferin daha dinamizmin olması olduğunu belirtiyor. Bu yükseliş, dolu tanesinin büyümesi için daha uzun süre havada kalmasına izin veriyor.

AP ve NBC haberleri ICECHIP adlı bir çalışma takımını detaylı şekilde anlatıyor: Gensini ve 70 araştırmacı, dolu fırtınalarının içine girerek (fortified vehicles, radar, drone, disdrometreler) gerçek zamanlı veri topluyor. Bu yıl ABD’de ilk büyük dolu veri toplama operasyonu olarak kayda geçti – radar tahminlerinde önemli boşluklar fark edildi, örneğin “en büyük doluların Doppler radar tarafından yansıtılmadığı” gözlemlendi.

Bu veriler, dolu tahmin modellerinin geliştirilmesi, uyum sürecinin hızlanması ve sigorta endüstrisinin risk hesaplamalarının doğrulanması açısından kritik önemde görülüyor.

Türkiye’de dolu geçmişi: Zirai kayıplar ve büyük olaylar

1925–2014 dönemi incelendiğinde Türkiye’de 1.489 şiddetli dolu vakası raporlandı, bunlardan 1107’si şiddetli dolu günü sayıldı. Bu vakaların %8,3’ü çok büyük (≥ 4,5 cm çapında) taşlı dolu içeriyor.

2005–2013 arasında yıllık şiddetli dolu vakası 17’den 43’e çıktı; şiddetli olay gün sayısı da 12’den 32’ye yükseldi. Çoğu mayıs–haziran aylarında ve öğleden akşam saatlerinde gerçekleşiyor.

Tarihi vakalar arasında 1932 İnebolu’da 480 g taşlı dolu, 1943 Aksaray’da 0,5 m dolu örtüsü ve 1972 Tunceli’de yüzlerce küçükbaş hayvan ölümü yer alıyor.

2025 ve sonrasına bakış: Artan riskler ve tarımsal etkiler

2025’in ilk dört ayında Türkiye, kuraklık, zirai don ve dolu gibi iklim olumsuzluklarıyla sarsıldı. Adana, Osmaniye ve Mersin gibi tarım bölgelerinde yoğun dolu ekili alanlara zarar verdi.

TÜİK verilerine göre 2025’te meyve üretiminde ortalama %24’ün üzerinde düşüş bekleniyor. Bu zararların bir kısmı doluya bağlanıyor.

Sigorta verileri: 2017’deki iki büyük fırtına ve dolu olayında sigorta hasarları yaklaşık 200 milyon dolar oldu; 2023 gibi yakın yıllarda bu rakamlar 100–340 milyon dolar arası değişti.

Türkiye’de artan sıcaklık ve ani hava düşüşlerinin risk çarpanı

Mevsim normallerinin üzerindeki sıcak yaz mevsimleri, yüksek irtifadan gelen soğuk hava kütleleriyle çatıştığında ani dolu ve sağanak riski doğuruyor. Bu durum hem şehirlerde hem de kırsal alanlarda beklenmeyen hasarlara neden oluyor.

Doluya karşı sürdürülebilir adaptasyon stratejileri

1. Erken uyarı ve gözlem sistemleri

Gelişmiş radar sistemleri, uydu gözlemleri ve olası olaylarda anlık bildirimler sayesinde riskli bölgelerde hazırlıklı olunabilir.

2. Altyapı ve tarımsal dayanıklılık

Çiftçiler için dolu koruyucu ağlar, yapı çatıları için dayanıklı malzemeler ve sigorta sistemlerinin yaygınlaştırılması büyük önem taşıyor.

3. Politik ve ekonomik destekler

Kamu destekli sigorta ve afet yardımlarıyla tarımsal gelirlerin korunması, hem üreticiyi hem de çevreyi korumaya hizmet eder.

Sonuç çağrısı: Küresel uyarı sinyali, Türkiye pratiğine

NBC, Gensini ve Türkiye örnekleri açıkça gösteriyor: Dolu artık sadece geçmişin bir felaketi değil, geleceğin gerçeği. Çiftçiler, şehir yöneticileri ve bireyler olarak hazırlıklı olmalıyız. Yeşil Haber olarak geçmişteki öngörülerimizle (New Jersey → Ankara seli), bu kez de dolu konusunu güçlü şekilde gündeme taşımalıyız ki hep birlikte adapte olabilelim.