Ana Sayfa Elektrikli Araçlar İstanbul’da bisiklet paylaşımında ikinci dönem: İstasyonsuz ve elektrik destekli model yolda

İstanbul’da bisiklet paylaşımında ikinci dönem: İstasyonsuz ve elektrik destekli model yolda

Yazar

Baha Ata

Ağu 27, 2025 @ 22:09 Değiştirilme tarihi: Ağu 28, 2025 @ 15:04

İstanbul Büyükşehir Belediyesi, eski İSBİKE düzeninin sürdürülemez hale gelmesi sonrası istasyonsuz, elektrik destekli ve belediye bütçesine yük getirmeyen yeni bir bisiklet paylaşım sistemine geçmeye hazırlanıyor.

İlk aşamada 4.000 e-bisiklet, uygulama ve coğrafi çitleme (GPS tabanlı sanal sınır belirleme) ile mikro mobiliteyi güçlendirmeyi hedefliyor.

Geçmişin muhasebesi: İSBİKE neden sürdürülemez hale geldi?

2017’de yaklaşık 300 istasyon ve 3.000 bisikletle başlayan analog İSBİKE düzeni, yıllar içinde ekonomik ve operasyonel olarak tıkandı. Belediyenin paylaştığı verilere göre bisikletlerin büyük bölümü ömrünü doldurdu; yaklaşık 2.000 bisiklet hurdaya ayrıldı, gasp edildi veya çalındı. Kalan yaklaşık 1.250 bisikletin 2024–2025 dönemindeki bakım-onarım maliyeti 88 milyon TL’ye ulaştı. Ayrıca kiosk ve kilitleme teknolojileri güncel ihtiyaçları karşılayamaz hale geldi. Kamuoyuna yansıyan bazı haberlerde ise, 2023’te toplanan analog bisikletlerin tamir edilmeden depolara bırakıldığı yönünde eleştiriler gündeme gelmişti.

Yeni sistemin mimarisi: İstasyonsuz işletme, uygulama ve coğrafi çitleme

İBB, dünya örnekleri dikkate alınarak istasyonsuz işletme modeline geçiyor. Kullanıcılar, mobil uygulama üzerinden erişim sağlayacak; coğrafi çitleme (geofencing) ile güvenli park ve alan yönetimi yapılacak. Hırsızlık ve uygunsuz park riskini azaltmaya dönük teknolojik önlemler sistemin omurgasını oluşturacak.

Elektrik destekli bisikletler: Yokuşlu coğrafyada erişimi artırma hedefi

İlk etapta 4.000 elektrik destekli bisiklet devreye alınacak. Elektrik desteği, İstanbul’un yokuşlu yapısında daha geniş bir kullanıcı kitlesine hitap ederek kısa ve orta mesafelerde otomobil ve motosiklet bağımlılığını azaltmayı amaçlıyor.

Maliyet ve finansman: Lisans gelir modeli, belediyeye yük yok

Yeni modelde yatırım ve bakım-onarım yükü işletmeci firmalara ait olacak. İBB, işletmelerden alınacak lisans bedelleri üzerinden gelir elde etmeyi planlıyor. Böylece sistemin belediye bütçesine ek yük getirmeden sürdürülmesi hedefleniyor.

Yönetsel çerçeve ve takvim: Yönetmelik revizyonu ve merkezi süreç

17 Temmuz 2025’te İBB Meclisi’nde Paylaşımlı Bisiklet Yönetmeliği Revizyonu onaylandı. İdari süreç, ilgili bakanlıklar nezdinde sürüyor. Uygulamanın yaygınlaşması bu sürecin tamamlanmasına bağlı olacak.

Mikro mobilite entegrasyonu: Toplu ulaşıma ilk ve son kilometre çözümü

Bisiklet paylaşımının, metro, metrobüs ve tramvay aktarma noktalarıyla ilk/son kilometre erişimini güçlendirmesi bekleniyor. Bazı bölgelerde bisiklet park alanlarının doğrudan aktarma istasyonu niteliğinde tasarlanması planlanıyor.

Karbon nötr vizyonu: 2050 hedefiyle uyumlu e-mobilite hamlesi

Yeni sistem, İstanbul’un 2050 karbon nötr vizyonuna destek veren çağdaş bir mikro mobilite adımı olarak konumlanıyor. Kısa mesafelerde içten yanmalı araç kullanımını azaltma potansiyeli, yerel hava kalitesi ve gürültü açısından da olumlu etki yaratabilir.

Kurumsal perspektif: “Mikro mobiliteden mega yatırımlara bütüncül yönetim”

İBB Genel Sekreter Yardımcısı Doç. Dr. Pelin Alpkökin, ulaşımdaki yaklaşımı “otobüs öncelikli şeritlerden büyük metro projelerine uzanan, yayayı ve bisikleti önceliklendiren bütüncül bir vizyon” olarak özetliyor. Mevcut analog sistemin teknolojik ve mühendislik açıdan güncel gereksinimleri karşılamadığını, yeni modelde şehir estetiği ile yüksek teknolojinin birlikte ele alındığını vurguluyor.

Eski bisikletlerin akıbeti: Editoryal değerlendirme ile döngüsel ekonomi önerisi

Bu bölüm, Yeşil Haber’in bağımsız editoryal görüşlerini yansıtmaktadır.

Geçmişteki israf algısını gidermek ve çevresel etkiyi azaltmak için eski bisikletler üzerinde döngüsel ekonomi temelli bir program öneriyoruz.

Tamir ve yeniden kullanım

Fonksiyonel durumda olan veya makul maliyetle onarılabilecek bisikletler, okullara, gençlik spor kulüplerine, üniversitelere ve sivil toplum projelerine hibe edilebilir. Bisiklet kültürü gelişmekte olan diğer belediyelerle iş birlikleri kurulabilir. New York’ta benzer bir geçiş sürecinde bazı eski bisikletler okullara hibe edilmiş, Pekin’de ise hurda gövdeler geri dönüştürülerek yeni bisiklet üretiminde kullanılmıştır.

Parça bazlı geri dönüşüm

Kullanılamayacak durumda olan gövde ve bileşenler, metal, lastik ve plastik ayrıştırmasıyla geri dönüşüm zincirine kazandırılmalı, süreç şeffaf biçimde duyurulmalı.

Şeffaflık ve izleme

Toplanan eski bisikletlerin sayısı, durumu ve akıbetine ilişkin açık veri seti yayımlanmalı, hibe ve geri dönüşüm adımları bağımsız denetime açılmalı.

Riskler ve yönetim: Düzensiz park, güvenlik ve bakımın kuralları

İstasyonsuz modelin başarısı, yalnızca teknolojide değil kamu alanı yönetiminde de disiplin gerektiriyor.

Düzensiz park ve alan işgali

Coğrafi çitleme kuralları, uygunsuz park cezaları ve fiziksel yönlendirme elemanlarıyla desteklenmeli. Scooter yoğun bölgelerle ortak park standartları belirlenmeli.

Güvenlik ve hırsızlığa karşı dayanıklılık

Donanım kilidi, gömülü takip modülleri ve gerçek zamanlı ihlal tespiti gibi önlemler, işletmecinin Hizmet Düzeyi Anlaşmaları (SLA) ile bağlanmalı. Bu anlaşmalarda bakım süreleri, arıza çözüm hızları ve kullanıcı şikâyetlerine yanıt süreleri açıkça tanımlanmalı. Böylece işletmecilerin performansı düzenli biçimde ölçülebilir ve kamuoyuna hesap verebilir hale gelir.

Bakım-onarım sürekliliği

İşletmeciler için periyodik bakım, yedek parça tedariki ve saha müdahale süreleri net kurallara bağlanmalı. Aylık performans raporları kamuya açık biçimde yayımlanmalı.

Sosyal eşitlik boyutu: erişilebilirlik ve kapsayıcılık

Yeni sistem yalnızca merkezî bölgelerde değil, dezavantajlı mahallelerde de erişilebilir olmalı. Öğrenciler, düşük gelirli gruplar ve kadın kullanıcılar için uygun fiyatlandırma ve indirimli abonelik modelleri geliştirilmesi, sosyal adalet açısından kritik. Mikro mobilitenin kapsayıcı olması, bisiklet kültürünün toplumun geneline yayılmasını sağlar.

Ölçülebilir başarı göstergeleri: Veriyle takip edilecek ana metrikler

Sistemin etkisini anlamak için şu göstergelerin düzenli ve açık veri olarak yayımlanmasını öneriyoruz: günlük kiralama sayısı, sefer başına mesafe ve süre, toplu ulaşıma aktarma oranı, uygunsuz park ihlalleri, bisiklet başına arıza süresi, kullanıcı memnuniyeti ve tahmini emisyon azaltımı.

Uluslararası eğilimlerle hizalanma: İstasyonsuz e-bisiklet ve regülasyon

Paris, Londra ve Asya metropollerinde görülen istasyonsuz e-bisiklet eğilimi, kullanım esnekliği ve erişimi artırıyor. Bu model, alan yönetimi ve denetim güçlü olduğunda kent yaşamına entegre olabiliyor. İstanbul’un yaklaşımı, aynı doğrultuda ancak yerel yoğunluk ve topografya nedeniyle daha sıkı saha yönetimi gerektiriyor.

Firecarrier değerlendirmesi: Dengeli bir ikinci şans ve şeffaflık şartı

Yeni model, İstanbul için ikinci bir şans niteliğinde. Elektrik desteği ve istasyonsuz yapı, erişilebilirliği ve kullanım serbestliğini artırabilir. Belediyeye yük getirmeyen lisans tabanlı finansman yaklaşımı sürdürülebilirlik açısından güçlü bir tercih. Ancak geçmişin gölgesini dağıtmak, eski bisikletlerin akıbetinin şeffaf yönetimi, düzenli bakım, sosyal kapsayıcılık ve alan yönetiminin kararlı uygulanması ile mümkün. Bu koşullar sağlanırsa sistem, mikro mobiliteyi güçlendirerek 2050 karbon nötr hedefiyle somut biçimde hizalanır.

Okurlarımıza çağrı: Yeni e-bisiklet sistemi hakkındaki görüşlerinizi bizimle paylaşabilir, sistemi deneyimleme sürecinizde yaşadığınız deneyimleri yorumlar bölümünden aktarabilirsiniz. İstanbul’un ulaşım geleceğini birlikte şekillendirelim.