Çinli bilim insanlarının yürüttüğü yeni araştırma, atmosferik birikim, iklim ve bitki örtüsündeki değişimlerin dağ ekosistemlerinde toksik element dağılımını nasıl etkilediğini ortaya koyuyor. Yükseltiye bağlı toksik madde birikiminde atmosferin rolü sanılandan büyük.
Çin Bilimler Akademisi’ne bağlı Xishuangbanna Tropikal Botanik Bahçesi’nden (XTBG) araştırmacılar, dağlık alanlarda toksik elementlerin dağılımına dair önemli bir bilgi boşluğunu doldurdu. Ecological Indicators dergisinde yayımlanan çalışmada, literatür taramasıyla farklı yükseltilerde toksik madde birikimini etkileyen faktörler analiz edildi.
Araştırma, bu birikimde en önemli rolü atmosferik taşıma ve birikim süreçlerinin üstlendiğini gösterdi. Rüzgarla taşınan partiküller, sanayi bacaları gibi uzak kaynaklardan dağlık bölgelere ulaşarak yapraklara ve toprağa geçiyor. Bu birikim süreci, özellikle yaz ve kış aylarında artış gösteriyor.
Her elementin eğilimi farklı: Kimisi yükseldikçe artıyor, kimisi azalıyor
Toksik elementlerin yükseltiye göre değişimi, her biri için farklılık gösteriyor. Araştırmaya göre:
- Bazı elementler yükseldikçe artan bir eğilim gösteriyor.
- Bazıları ise tam tersine, yükseldikçe azalıyor.
- %10’luk bir grup ise yükseltinin orta noktalarında “tepe şekilli” bir dağılım sergiliyor.
- %20’sinde ise belirli bir model tespit edilememiş durumda.
Bu karmaşık yapı, sadece yükseltiyle değil, aynı zamanda bölgedeki mikroiklim, bitki örtüsü tipi ve mevsimsel değişkenlikler ile de ilişkili. Örneğin yüksek rakımlarda oluşan soğuk hava katmanları, toksik elementlerin atmosferde daha uzun süre kalmasına ve çiy, yağmur ya da don yoluyla yeryüzüne inmesine neden oluyor.
İklim, insan faaliyetleri ve mevsimsel farklılıklar belirleyici konumda
Çalışmada öne çıkan bir diğer bulgu, toksik elementlerin birikimini etkileyen üç ana faktör oldu:
- Atmosferik birikim: Uzak mesafelerden gelen aerosoller, rüzgarla taşınarak yüksek alanlarda yoğunlaşabiliyor.
- İnsan kaynaklı etkiler: Sanayi faaliyetleri, tarımsal ilaçlar ve kentsel yayılım, özellikle düşük ve orta rakımlı alanlarda baskın etkiler yaratıyor.
- Yağış ve mevsimsel geçişler: Yağmur, kar, çiy gibi ıslak birikim biçimleri, özellikle yaz ve kış aylarında elementlerin çökelmesini hızlandırıyor.
Ayrıca bu elementlerin ekosistem sağlığı üzerindeki etkisi sadece doğrudan zehirleyici olmalarıyla sınırlı değil. Topraktaki mikroorganizmaların aktivitesini, yaprak çürümesi sürecini ve besin döngüsünü de olumsuz etkileyebiliyorlar.
Ekosistem sağlığı için toksik elementlerin etkileri daha fazla araştırılmalı
XTBG araştırmacılarından Xu Guorui, çalışmanın yalnızca bir başlangıç olduğunu belirtiyor:
“Biyoçeşitliliğin korunması adına, toksik elementlerin ekosistem fonksiyonlarına etkileri ve bu etkileri sınırlayacak önlemler üzerine daha fazla araştırma yapılmalı.”
Özellikle Türkiye gibi farklı yükselti gradyanlarına sahip ülkelerde, bu tür araştırmalar yerel düzeyde de yürütülmeli. Sanayi tesislerinin, tarım faaliyetlerinin ve orman ekosistemlerinin etkili yönetimi için yükselti-temelli risk haritaları oluşturulması öneriliyor.
Yükseltiye bağlı toksik birikim, ekosistem yönetimi için uyarı niteliğinde
Dağ ekosistemlerinde toksik element birikiminin yükselti, iklim, atmosferik koşullar ve insan etkisiyle şekillendiği bu araştırma, çevresel risklerin ne kadar karmaşık ve yerel dinamiklere bağlı olduğunu ortaya koyuyor. Mevsimsel değişimler ve mikroiklim koşulları, elementlerin doğaya nasıl yayıldığını doğrudan etkiliyor. Bu bulgular, sadece bilimsel anlayışımızı derinleştirmekle kalmıyor; aynı zamanda ekosistem hizmetlerini korumaya yönelik politika ve uygulamalar için de güçlü bir temel sunuyor. Türkiye gibi yüksek biyolojik çeşitliliğe sahip ülkelerde, bu tür çalışmalar çevresel izleme sistemlerinin geliştirilmesi ve doğa temelli çözümlerin uygulanması açısından kritik önemde.
İlgili Makaleler
- İklim değişikliği, yörüngedeki uydu kapasitesini düşürüyor
- 10. İstanbul Karbon Zirvesi yarın başlıyor: Karbonsuzlaşma yolunda kritik buluşma İTÜ’de
- Sabancı Üniversitesi IICEC Konferansı enerji verimliliği ve dönüşüm stratejilerini masaya yatırdı
© 2025 Yeşil Haber